O’quv darslik

 
 
 
Ba'zi bezgakga qarshi vositalarning kimyoviy tuzilishi 

---

- 937 -
Tropik bezgak bundan istisno, chunki avval qayd etilganidek u 
plazmodiylarni rivojlanishida paraeritrotsitar shakllar bo‘lmaydi. Shundan kelib 
chiqib, tropik bezgakni xloridinni o‘zi bilan to‘liq davolash mumkin. 
Jamoat ximioprofilaktikasining asosiy vazifasi (kollektiv epidemiologik 
ximioprofilaktika) bezgakni bemor odamdan boshqalarga o‘tishini oldini 
olishdir. Bu maqsadda gamontotrop vositalar (primaxin, xloridin)ni qo‘llash 
tavsiya etiladi. Bunda chivin tanasida sporozoitlar hosil bo‘lmaydi. 
Binobarin, bezgakka qarshi vositalarning ta'sir spektri ularni qo‘llashga 
ko‘rsatmalarni belgilashda muhim ahamiyatga egadir. 
 
AMEBIAZNI DAVOLASHDA QO‘LLANILADIGAN VOSITALAR 
Issiq o‘lka davlatlarida keng tarqalgan amebiazni qo‘zg‘atuvchi 
Entamoeba hystolytica hisoblanadi. Amebiaz ko‘proq yo‘g‘on ichakni 
jarohatlaydi (amyobali dizenteriya). Bunda amyobalar ham ichak ichida, ham 
ichak devorida joylashgan bo‘ladilar. Ammo ichakdan tashqarida joylashgan 
jarohat o‘choqlariga ega bo‘lgan sistemali amebiaz ham bo‘lishi mumkin. 
Ichakdan darvoza venasi (v.portae) orqali tarqalib amyobalar gepatit va jigarda 
absesslar rivojlantirishlari mumkin. Ba'zida o‘pka va boshqa a'zolarda absesslar 
kuzatiladi. 
Amebiaz qo‘zg‘atuvchisini joylashgan joyiga bog‘liq holda u yoki bu 
amebiazga qarshi vositalar zarur bo‘ladi. Ular quyidagi asosiy guruhlar
1
dan 
iborat bo‘lishlari mumkin: 
1. 
Patologik jarayonni har qanday joylashishida ham samarador bo‘lgan 
amebitsidlar
Metronidazol 
2. 
Asosan ichak ichida joylashgan amyobalarga bevochita ta'sir ko‘rsatuvchi 
samarador amebitsidlar
Xiniofon 
3. 
Ichak ichida va uning devorida joylashgan amyobalarga bilvosita ta'sir 
etuvchi amebitsidlar
Tetratsiklinlar 

---

- 938 -
4. 
Ichak devori va jigarda o‘rnashgan amyobalarga ta'sir etuvchi to‘qima 
amebitsidlari
Emetin gidroxlorid 
5. 
Asosan jigarda joylashgan amyobalarga samarador ta'sir ko‘rsatuvchi 
to‘qima amebitsidlari
Xingamin 
__________________________ 
1
Tasnifga asos qilib JSST (VOZ) taklif qilgan tasnif olingan. 
Tasnifda ko‘rsatilganidek ichak va ichakdan tashqarida joylashgan 
amebiazlarni davolashda universal vosita bu metronidazol hisoblanadi. Ichak 
ichida joylashgan amebiazlarga nisbatan uning samaradorligi pastroq.
Shu sababli uni amyobali dizenteriyada xiniofon yoki yodoxinolin bilan 
birga qo‘llashadi. Metronidazol sistalarga ta'sir etmaydi. 
Amebiazdan batamom sog‘ayish, uni retsidivlarini va reinfeksiyasini 
oldini olishda ichak ichida joylashgan amyobalarga faol ta'sir etuvchi 
amebitsidlar katta ahamiyatga ega. Ana shunday yo‘nalish ta'siriga 8-oksixinolin 
hosilasi xiniofon egadir (15-jadval).