O’quv darslik

 
GEMATOSHIZOTROP VOSITALAR 
Xingamin (xloroxin, delagil, rezoxin) eng ko‘p qo‘llaniladi. U 4-
aminoxinolin hosilasidir.
Plazmodiylarni eritrotsitar shakllariga yo‘naltirilgan gematoshizotrop ta'sir 
ko‘rsatishi uning bezgakka qarshi ta'sirida asosiydir. Bu asnoda u boshqa 
bezgakka qarshi preparatlardan ustun keladi. P. vivax ni jinsiy hujayralariga 
kuchsiz darajada ta'sir ko‘rsatadi. Plazmodiylarni xingaminga chidamlilik 
orttirishi nisbatan sekin
1
kechadi. Xingamin amebitsid ta'sir ham ko‘rsatadi. 
Bundan tashqari unda immunodepressiv va antiaritmik ta'sir ko‘rsatish xossalari 
mavjud. Me'da-ichak traktidan xingamin tez va deyarli to‘liq so‘riladi. Ushbu 
yo‘l bilan kiritilganda qon zardobida preparat maksimal konsentratsiyada 1-2 
soatdan so‘ng to‘planadi.

---

- 931 -
_______________________ 
1
Ushbu guruhga bezgak plazmodiylarining digidrofolitreduktaza fermenti 
faolligini susaytiruvchi trimetoprin ham mansub. 
Moddaning yarmiga yaqini zardob oqsillari bilan bog‘lanadi. Xingamin 
to‘qimalarda ham katta konsentratsiyada aniqlanadi. Organizmdan sekin 
ajraladi. Uni qon zardobidagi konsentratsiyasini 50% ga kamayishi uchun 3 
kunga vaqt kerak bo‘ladi. Xingamin va uni metabolitlarini ajralishining asosiy 
yo‘li bu buyrak orqalidir. Preparatni 70% ga yaqini o‘zgarmagan holda ajraladi. 
Eliminatsiya tezligi peshobni kislotali muhitida ortadi va ishqoriy muhitida 
kamayadi. Xingaminni bezgakning hamma turida, hamda ichakdan tashqari 
amebiazda qo‘llaniladi. Bundan tashqari kollagenozlar (masalan, revmatizm va 
revmatoidli artritlar)da ham samarador (ehtimol, immunodepressiv xossasi 
hisobiga). Uni yurak ritmini buzilishlarini oldini olishda va amiloidozda ham 
tavsiya etishadi. Xingamin odatda ichishga buyuriladi, ba'zan parenteral 
kiritiladi. Bezgakni davolashda xingamin yaxshi o‘zlashtiriladi. Nohush ta'sirlar 
asosan uni katta dozalarda davomli qo‘llaganda yuzaga chiqadi (kollagenozlarni 
davolaganda). Ular dermatit, dispepsik o‘zgarishlar, bosh aylanishi kabilarda 
namoyon bo‘ladi. Eng og‘ir asorati bu ko‘rishni buzilishi (retinopatiyani ham 
qo‘shganda). Kamdan-kam hollarda leykopeniya, jigar funksiyasini buzilishi 
qayd qilinadi. Xingaminni davomli qo‘llaganda ko‘rish, jigar funksiyalari va 
qon hosil bo‘lish jarayonini nazoratga olish zarur.
Farmakologik xossalari va qo‘llashga ko‘rsatmalar bo‘yicha galoxin 
(sikloxin), gidroksixloroxin (plakvenil), amodiaxin (kamoxin) preparatlari 
xingaminga juda o‘xshashdir. 
Xloridin (pirimetamin) ham gematoshizotrop vositalarga mansub. U 
digidrofolatreduktazaning ingibitori bo‘lganligidan digidrofoliev kislotasi
2
almashinuvini buzuvchi modalarga mansub. 
______________________ 

---

- 932 -
1
Janubi-sharqiy Osiyo, Janubiy va Markaziy Amerika, Afrika kabi bir qator 
davlatlarda xingaminga chidamlilik orttirgan P.falciparumning shtammlari 
topilgan. 
2
Bunday ta'sir mexanizmiga bigumal (proguanil) ham ega. Uni ba'zan 
plazmodiylarni xingaminga rezistentlik orttirgan holatlarda qo‘llaniladi.