O’quv darslik

SILGA QARSHI I-GURUH VOSITALARI 
a) Sintetik vositalar 
Izonikotin kislotasi gidrazidlari (GINK) guruhining asosiy namoyondasi 
bo‘lib izoniazid (tubazid, izoniozid) hisoblanadi. Sil mikobakteriyasiga qarshi u 
yuqori faollikga ega (streptomitsindan ustun keladi). Streptomitsindan farq qilib, 
hujayra ichida joylashgan sil mikobakteriyalariga ham ta'sir etadi.
Moxov qo‘zg‘atuvchisiga ham susaytiruvchi ta'sir ko‘rsatadi. Boshqa 
mikroorganizmlar 
izoniazid 
ta'siriga 
chidamlidirlar. 
Izoniazidning 
sil 
mikobakteriyasiga antimikrob ta’sir mexanizmi, hozirgacha aniqlanmagan 
bakteriostatik yoki bakteritsid ta'sir ko‘rsatadi. Sil mikobakteriyasi devorining 
juda muhim tarkibiy qismi bo‘lgan mikolev kislotasining sintezini susaytirishi 
haqida ma'lumot bor. Bu bilan izoniazidni sil mikobateriyasiga tanlab ta'sir 
etishini tushuntirsa bo‘ladi. Chunki boshqa mikroorganizmlarda mikolev 
kislotasi yo‘q. Bunda nuklein kislotalari sintezini keskin susayishi ham 
ahamiyatli bo‘lishi mumkin. Izoniazidga sil mikobakteriyasining chidamliligi 
streptomitsin va rifampitsinga nisbatan ancha sekinroq rivojlanadi. 
Me'da-ichak traktidan izoniazid yaxshi so‘riladi. To‘qima bar'erlaridan preparat 
oson o‘tadi va barcha to‘qimalarga bir tekis tarqaladi. Seroz bo‘shliqlarda va 
orqa miya suyuqliklarida (likvor) bakteriostatik konsentaratsiyalarda aniqlanadi. 
Izoniazidning ko‘p qismi kimyoviy o‘zgarishlarga uchrab, metabolitlar hamda 

---

- 895 -
kon'yugatlar hosil qiladi. Izoniazidni organizmda inaktivatsiyasining (faolligini 
yo‘qotilishi) muhim yo‘llaridan bo‘lib, atsetillanish hisoblanadi. Bu jarayonning 
tezligi nasliy belgilanganligi isbotlangan. Ba'zi insonlarda
1
izoniazid sekin 
inaktivatsiyalanadi va shu sababli organizmda uning konsentratsiyasining 
kamayishi preparatni tez inaktivatsiyalanish holatiga nisbatan anchagina 
sekinroq kechadi.
_______________________ 
1
yevropa aholisining taxminan yarmi
Qon zardobida izoniazid miqdorini 50 % kamayishi (t
1/2
) guruhlarda 2,5 baravargacha farq 
qilishi mumkin. Tabiiyki, izoniazidni bunday o‘ziga xosligi preparatni dozasini belgilashda inobatga 

---

- 896 -
olinishi zarur, chunki bu bilan nafaqat moddaning bakteriostatik konsentratsiyasi, balki noxush 
ta'sirotlari yuzaga kelishi ham bog‘liq.