O’quv darslik

O‘sma xastaliklarida gormonlar, antigormonlar va 
fermentlarni qo‘llashga asosiy ko‘rsatmalar
Guruh 
Preparat 
Asosiyko‘rsatmalar 
Gormonlar 
Adrogenlar 
Testosteronpropionat 
Esterogenlar 
Fosfesterol 
Etinilestradiol 
Gestagenlar 
Medroksiprogesteron 
Ko‘krak bezi saratoni 
Prostata bezi saratoni 
Prostata bezi saratoni 
Endometriy 
saratoni, 
ko‘krak bezi saratoni 
Gormonlarning 
antogonistlari 
 
Antiesterogenlar 
Tamoksifen 
Fulvestrant 
Ko‘krak bezi, endometriy, 
buyraklar saratoni, yumshoq 
to‘qimalar sarkomalari 
Ko‘krak bezi saratoni 

---

- 991 -
 
Antiandrogenlar 
Flutamid 
Siproteron 
Prostata bezi raki 
Gonadotrop 
gormon-
larni ajratuvchi gormon 
agonistlari 
Gozerelin 
Prostata bezi raki Ko‘krak 
bezi raki 
Aromataza ingibitorlari 
Letrazol 
Ko‘krak bezi raki 
Fermentlar 
Asparaginaza 
O‘tkir limfoblast leykoz, 
limfoblastli 
nexodjkin 
limfomalari 
 5. Gormonal preparatlar va gormonlarning antogonistlari 
O‘sma xastaliklarini davolashda asosan quyidagi gormonal preparatlar 
guruhlarini qo‘llashadi. 
Androgenlar
-testosteronpropionat, testenat va boshqalar; 
Esterogenlar
- dietilstilbestrol, fosfoestrol, etinil,estrodiol va boshqalar; 
Kortikosteroidlar
- predizolon, deksametazon, triamsinolon. 
Gormonlarga qaram bo‘lgan o‘smalarga ta’sir mexanizmi bo‘yicha gormonal 
preparatlar yuqorida ko‘rib o‘tilgan sitotoksik preparatlardan ahamiyatli 
ravishda farq qiladi. Jumladan: jinsiy gormonlar ta’sirida o‘sma hujayralari 
halok bo‘lmasligi haqida ma’lumotlar mavjud. Ehtimol ular ta’sirining asosi 
hujayralar bo‘linishini tormozlash va ularni differensirovkalanishiga imkoniyat 
yaratish bo‘lsa kerak. Aftidan hujayra funksiyalarini buzilgan gumoral 
boshqarilishi tiklanadi.
Androgenlar
ni ko‘krak bezi saratonida qo‘llashar edi.Ularni hayz ko‘rish sikli 
saqlangan hamda hayz ko‘rish to‘xtaganiga besh yildan oshmagan ayollarga 
berilar edi. Androgenlarni ko‘krak bezi saratonidagi ijobiy ta’siri estrogenlarni 
ishlab chiqarilishini to‘xtatishdan iborat. 
Androgenlarni katta 
miqdorda qo‘llaganda virilizatsiya 
(ovozni 
dag‘allashishi, yuz va badanda soch-tuklarni haddan tashqari ortib ketishi), bosh 
aylanish, ko‘ngil aynash va boshqa nojo‘ya ta’sirotlar yuzaga kelishi mumkin. 

---

- 992 -
Estrogenlar 
prostata bezi saratonini davolashda keng qo‘llaniladi. Bu 
hastalikda tabiiy androgen gormonlarni ishlab chiqarilishini to‘xtashish zarur. 
Prostata bezining saratonida qo‘llaniladigan preparatlardan biri bo‘lib 
fosfoestrol (xonvan)- dietilstilbestrolning difosfatliefirining natriyli tuzi 
hisoblanadi. 
O‘sma hujayrasining nordon fosfatazasi ta’sirida ularda fosfestroldan faol 
estron-dietilstilbestrol ajralishi haqida taxmin qilingan. Fosfestrol ta’sirini tezligi 
va kam zaharliligi bilan dietilstilbestroldan farqlanadi. Preparatlarni tomirga 
kiritiladi yoki ichiladi. U ko‘ngil aynashi, bosh aylanishi, terining qichishishi, 
gemorragik o‘zgarishlar, feminizatsiya rivojlantirishi mumkin. 
Fosfesterol va boshqa esterogenlarni prostata bezining saratonida qo‘llash 
ko‘pgina bemorlarning ahvolini yaxshilanishiga sabab bo‘ladi. Ammo davolash 
boshlangandan 1-2 yil o‘tib o‘sma hujayralari preparatga sezuvchanligini 
yo‘qotadilar (orttirilgan rezistentlik). 
Bachadonning saratonida (endometriy) gestogenlarni (medroksi progesteron 
atsetat va boshqa) qo‘llashadi. Ular bemorlarni anchagina ko‘p qismida 
o‘smaning regressiyasiga olib keladilar. Odatda jinsiy gormonlar bilan 
davolashni jarrohlik va nur bilan davolash uslublari bilan qo‘shib o‘tkaziladi. 
Gonodotrop gormonlarini ajratuvchi gormonlarning sintetik agonistlari 
ham o‘smalarga qarshi faollikka egadirlar. Ularga leyprorelin (leyprolid), 
gozerelin va boshqalar mansub. Muntazam kiritilganda (yoki preparatlarning 
“dero” ko‘rinishida) ular gipofizning oldingi bo‘lagidan (follikula 
rag‘batlantiruvchi va lyutenizatsiyalovchi gormonlar) gonodotrop gormonlarni 
sekretsiyasini kamaytiradilar. Prostata bezi saratonida qo‘llaniladi.