O’quv darslik

Vitaminlar va koferment preparatlarining biologik ahamiyati. 
Yog‘da eruvchi vitaminlar 
 
Vitaminlar 
Koferme
ntlar 
Biologik ta’siri 
A (Retinal atsetat) 
― 
Ko‘z nervi oxiridagi tayoqchalarni qo‘zg‘atadi, epiteliyni o‘sish 
va diferenserofkasini kuchaytiradi, oqsil ferment- lari sintezida 
qatnashadi, immunologik himoya uchun zarur 
E (Tokoferol atsetat) 
― 
Faol antioksidant, elektronlar transportini ta’minlaydi (membrana 
lipidlarini himoyalaydi). 
D (ergokalsiy ferol) 
― 
Kalsiy va fosfor almashinuvini nazorat qiladi, suyaklarni 
remodulyasiyasini ta’minlaydi. 
K (vikasol) 
― 
Korboksillanish reaksiyalarida kofaktor, elektronlarni olib 
o‘tilishini ta’minlaydi.
Lipoev kislota 
― 
Piruvatni atsetil KoA va SO
2
gacha transformatsiyalanish aerob 
jarayonini faollashtiradi. 
Karnetin 
― 
YOg‘ kislotalari qoldiqlarini mitoxondriyalarning ichki 
membranalaridan olib o‘tishini ta’minlaydi. 
VITAMINLARNI KLINIK QO‘LLANISHIGA KO‘RA TASNIFI 
Ta’siri 
Tasnifi 
Vitaminlar nomi 
Umumiy 
reaktivlikni 
oshirish 
MNSning funksional holatini, modda 
almashinuvini va to‘qimalar trofikasini 
boshqarishadi. 
B
1
, B
2
, B
3
, B
6
, 
B
12
, A 
Antiinfeksion 
ta’sir 
Antitelalar 
ishlab 
chiqarilishini 
rag‘batlantiradi, fagotsitoz va epiteliyni 
A, С, B guruhi 

---

- 637 -
himoya funksiyasini kuchaytiradilar, 
toksinlarni zararsizlantiradi. 
Antianemik 
Gemopoezni 
mo‘tadillashtiradi 
va 
rag‘batlantiradi. 
B
s
, B
2
, B
6
, B
12
, C 
Antigemorogik 
Tomirlarni 
o‘tkazuvchanligini 
va 
rezistentligini mo‘tadillashtiradilar, qon 
ivishini oshiradi.
K, P, C 
Antigipoksik 
To‘qimalar gipoksiyasini kamaytiradi, 
antioksidant ta’sirini namoyon etadilar. 
E, C, B
6
, B
15
Antiaterogen va 
lipotrop 
Lipolitik ta’sir 
PP, B
3
, B
6
, B
15
, 
lipoev kislotasi 
Ko‘rishni 
boshqarish 
Ko‘rish apparati funksiyasiga ta’sir etadi C, B
2
, A 
Teri 
epiteliysi 
himoyasi 
To‘qimalar trofikasini mo‘tadillashtiradi 
va rag‘batlantiradi 
A, B
2
, B
3
, B
6
, C 
To‘qimalar 
regeneratsiyasini 
kuchayishi 
Oqsillar, mukopolisaxaridlar, lipidlar 
sintezini 
boshqaradi, 
membranal 
o‘tkazuvchanligiga va to‘qimalardagi 
oksidlanish – qaytarilish jarayonlariga 
ta’sir etadilar. 
C, P, A, U 
Raxitga qarshi 
Kalsiy 
va 
fosfor 
almashinuvini 
mo‘tadillashtiradilar 
D, C, E, A, B
3