O’quv darslik

 
ANABOLIK STEROIDLAR 
 
Yuqorida qayd etilganidek, androgenlar oqsil sintezini kuchaytiradilar, 
ya'ni anabolik faollikga egadirlar. Bu skelet mushaklari, qator parenximatoz 
a'zolar, suyak to‘qimasi vaznini ortishida namoyon bo‘ladi. Tananing umumiy 
vazni bunda ortib ketadi. Organizmdan azot, fosfor va kalsiyning ajralishi 
sekinlashadi. Erkaklar jinsiy bezlari gormon preparatlarining androgenlik 
faolligi ularning anabolik ta'siridan foydalanishni cheklaydi. Shu sababli and-
rogen faolligi kuchsiz anabolik xossalari ortiqroq bo‘lgan sintetik vositalar 
yaratilgan. Ular steroid brikmalardir. Ushbu brikmalarning asosiy biologik 
ta'siridan va tuzilishidan kelib chiqqan xolda ularni anabolik steroidlar deb 
atashgan. Ushbu preparatlar faolligini biologik yo‘l bilan aniqlash mumkin. 
Ushbu uslublardan biri axta qilingan kalamushlarning m. levator ani massasini 
ortishini aniqlashga asoslangan. Tabobat amaliyotida qator anabolik steroidlar 
qo‘llaniladi. Faol va davomli ta'sir ko‘rsatuvchi preparatlarga fenobolin 
(nandrolon fenilpropionat, durabolin, nerobolil) va retabolil (nandrolon, 
dekanoat, dekadurabolin) mansubdir. Fenobolin 7-15 kun, retabolil – 3 xafta 
ta'sir ko‘rsatadi. Ularning ta'siri asta sekin rivojlanadi (fenobolinniki 1-2 kundan 
keyin, retabolilniki 2-3 kundan keyin). Preparatlarning yog‘li eritmalari 
mushakga kiritiladi. Metandrostenolon (dianabol, nerobol) davomsiz ta'sir 

---

- 625 -
ko‘rsatadi. Uni tabletkalar ko‘rinishida 1 kunda 1-2 marta beriladi Boshqa 
anabolik steroidlar – oksandrolon, stanozol, etilestrenol, silabolin xam 
sintezlangan. Anabolik steroidlar oqsil sinteziga imkoniyat tug‘diradilar. Ularni 
qo‘llaganda ishtaxa yaxshilanadi, tana vazni ortadi. Osteoporozda suyaklarning 
kalsifikatsiyasi tezlashadi. Ushbu moddalar regeneratsiya jarayoniga ijobiy ta'sir 
etadilar. Anabolik steroidlarni kaxeksiya, asteniya, glyukokortikoidlarni davomli 
qo‘llaganda, nur bilan davolashdan so‘ng, osteoporozda, regeneratsiya 
jarayonlarini kuchaytirish uchun (masalan suyaklar singanda) qo‘llaniladi. Qayd
etilgan preparatlarni qo‘llaganda ularning gormonal faolliklari bilan bog‘liq 
bo‘lgan 
noxush 
ta'sirlarni 
rivojlanishi 
mumkin. 
Ayollarda 
maskulinizatsiyalovchi ta'sirot odatda kamroq darajada namoyon bo‘ladi. 
Ko‘ngil aynash, shishlar, suyaklarda ortiqcha kalsiy to‘planishi, ba'zan jigar 
funksiyasining buzilishi mumkin. Anabolik steroidlarni xomiladorlik, emizish 
davrida, prostata bezining raki, jigar xastaliklarida qo‘llash taqiqlangan.