Oqsill strukturalari va xossalari

Oqsillarning biologik xususiyatlari va spetsifikligi ularning birlamchi strukturasiga bog׳liqdir.

• Oqsillarning biologik xususiyatlari va spetsifikligi ularning birlamchi strukturasiga bog׳liqdir.
• Oqsil molekulasidagi 1 yoki 2 aminokislotaning boshqa aminokislotaga almashishi ular vazifasining buzilishiga olib keladi.
• Oqsilarning tur (insulin) va tur ichidagi spetsifikligi ularning birlamchi strukturasiga bog׳liqdir.

Insulin A zanjirining tur spetsifikligi

tur	Aminokislota qoldiqlarini joylashishi
	8	9	10
Odam	tre	ser	ile
Xokiz	ala	ser	val
Chochqa	tre	ser	ile
Ot	tre	gli	ile
qoy	ala	gli	val
Kit	tre	ser	ile

Insulin V zanjirining tur spetsifikligi

Тур	С-охирги аминокислота
Одам	Тре
Қуён	Сер
Чўчқа	Ала
Қўй	Ала
От	Ала

Oqsillarning birlamchi tuzilishi ularning funksional spetsifikligini belgilaydi.

• Oqsillarning birlamchi tuzilishi ularning funksional spetsifikligini belgilaydi.
• Vazopressin
• Sis-tir-fen-gli-asp-sis-pro-arg-gli-NH2
• Oksitotsin
• Sis-tir-ile-gli-asp-sis-pro-ley-gli-NH2

NvA va HbS N-oxiri aminokislotalari:

• NvA va HbS N-oxiri aminokislotalari:
• Val-gis-ley-tre-pro-glu-glu-liz
• Val-gis-ley-tre-pro-val-glu-liz
• Turli turdagi sitoxrom S molekulasidagi aminokislotalarning odam sitoxrom S-siga nisbatan farqi:
• Makakus rezus - 1
• Қuyon - 9
• Tovuq - 13
• Қurbaqa - 18

Oqsilni ikkilamchi strukturasi

 Oqsilni ikkilamchi strukturasi
Polipeptid zanjirni tartibli strukturasi va
SO i NH-gruppalari orasida vodorod boglar bilan boglanishi.
Ikkilamchi struktura turlari:
α-spiral
β-qavatma qavat struktura
betartib koptokcha (random coil)
birlamchi
ikkilamchi

Oqsilni ikkilamchi strukturasi - α-spiral

N-oxiri
C-oxiri
0,54 nm
3,6 а.к.
na 1 burama
α-spiralni xususiyati:
18 a.k. Spiralni 5ta buramasini xosil qiladi
1 burama – 3,6 a.k., h q 0,54 nm
birinchi aminokislotani SO - - -NH turtinchi aminokislota bilan vodorod bogi xosil qiladi
α-spiral stabillashtiradi:
Ala, Val, Leu, Phe, Trp, Met, His, Gln
α-spiral destabillashtiruvchilar:
Gly, Glu, Asp, Ile, Lys, Arg, Tyr, Asn, Ser, Cys
Pro α –spiralini burilishlarida joylashadi

Oqsilni ikkilamchi strukturasi - α-spiral

Oqsillarda faqat
ong α-spirallar uchraydi
α-Spiral polipeptid zanjirni
ota zich upakovkasi
Vodorod bog
СО - - -NH

Oqsilni ikkilamchi strukturasi - β-qavatma qavat struktura

Β-qavatma qavat struktura yoki “taxlangan bar” – bu polipeptid zanjirni zigzak zanjirlarni ozaro vodorod
SO - - -NH boglar bilan boglanadi
0,272 нм

Oqsilni ikkilamchi strukturasi - β-qavatma qavat struktura

Paralell struktura
Antiparalell struktura
Yonidan korinishi
Yonidan korinishi

Oqsillarda ikkilamchi strukturalarni uchrashi

• polipeptid zanjiridagi aminokislotalarning funksional guruxlari orasidagi vodorod bog׳lanishlar ikkilamchi qurilishni hosil qiladi (α-spiral, β-struktura, betartib koptokcha).
• α-spiralda polipeptid zanjir o׳q atrofida o׳raladi va vodorod bog׳lar bitta polipeptid zanjir orasida hosil bo׳ladi (ichki vodorod bog׳lar) va ular polipeptid zanjirini qisqartiradi.
• β-strukturada vodorod bog׳lar bitta polipeptid zanjirining parallel qismlarida yoki bir-necha polipeptidlar orasida xosil bo׳ladi.
• Bitta oqsilda xam α-spiral, xam β-struktura bo׳lishi mumkin.

Oqsillarda turli xil ikkilamchi qurilishlarning miqdori

• Faqat α-spiraldan tashkil topgan oqsillar (mioglobin, gemoglobin)
• α-spiral va β-struktura oqsil molekulasida bir xil miqdorda uchraydigan oqsillar (LDG, FGK). Ulardagi α-spirallar domenlarni hosil qiladi. Domen – bu polipeptid zanjirining globulyar shaklga ega bo׳lgan mustaqil qismi.
• Faqat β-strukturadan tashkil topgan oqsillar (immunoglobulinlar, SOD).
• Asosan betartib koptokcha hosil qiluvchi oqsillar.