Ona tili va adabiyot

30-variant 

1. Quyida keltirilgan matndagi fonetik o‘zgarishga 

uchragan so‘zlar sonini aniqlang. Do‘stning senga 

qanchalik muhabbati borligini bilmoqchi bo'lsang, 

uning eng yaxshi ko‘rgan narsasini so‘ra, shunda 

hamma narsa ayon bo‘ladi. Shu ikkalasidan keyin ham 

u qovog‘ini solmasa, bunday do‘stni boshga ko‘tarish, 

shirin jon bilan barobar tutish kerak.  

A) 6   B) 4   C) 3   D) 5  

2. «Tinchlik buyuk ne’matdir», – ta’kidladi rais. 

Quyida berilganlardan ushbu ko‘chirma gapli qo‘shma 

gap o‘zlashtirma gapga aylantirilganda sodir 

bo‘ladigan grammatik o‘zgarishlar to‘liq airatib 

ko’rsatilgan javobni belgilang.  

1) ko’chirma gapning kesimi o’zlashtirma gap 

kesimiga aylanadi; 2) ko‘chirma gapli qo‘shma gap 

sodda gapga aylanadi; 3) ko‘chirma gapning egasi 

aniqlovchiga aylanadi; 4) muallif gapining kesimi 

o‘zlashtirma gap kesimi bo‘lib keladi.  

A) 3, 4  

В) 1, 2 

С) 1, 2, 3 

D) 2, 3, 4  

3. Adabiyotga oshno tutingan odam qalbiga noyob 

hislar ko‘chib o‘tishi aniqdir. Berilgan gapda 

moslashuvli tobe bog‘lanishlar sonini aniqlang. 

A) 2   B) 4   С) 1   D) 3  

4. Yuragimda ko‘pdir alamli dardlar,  

Mening qizim – sening 

singling, nomardlar. 

Oizing ber, deb mening ko’nglim bo’lasan,  

Suyagimni yongan o’tga solasan.  

Ushbu parchada fonetik hodisaga uchragan nechta ot 

qatnashgan?  

A) 2 ta  

B) 3 ta  

C) 4 ta  

D) 5 ta 

5. Fonetik o‘zgarish asosida yozilgan so‘z qo‘llangan 

maqolni aniqlang. 

A) Qarisi bor uyning parisi bor. 

B) O‘roqda yo‘q, mashoqda yo‘q, xirmonda hozir. 

C) Aybsiz do‘st axtargan do‘stsiz qolar. 

D) Qalovini topsang qor yonar. 

6. Sifat va ravish yasovchi sifatida o‘zaro omonimlik 

xususiyatini namoyon qila oladigan qo'shimchalarni 

aniqlang. 

1) -siz; 2) -lab; 3) -in; 4) -chak.  

A) 1, 3  

В) 1, 2, 4 

C) 2, 3, 4  

D) 1, 2, 3, 4 

7. Qaysi maqoldagi yasama sifat fonetik o‘zgarish 

asosida yozilgan? 

A) Nomardga yalinma, 

Bir baloga chalinma. 

B) Issiq kiyim tanni ilitar, 

Issiq so‘z jonni ilitar. 

C) Aqlsiz do'stga kular, 

Aqlli do‘stini suyar. 

D) Qarindoshingni yomonlab, Qaydan tug‘gan 

toparsan? 

8. Ravish hollari faqat bir xil so‘z turkumi bilan 

ifodalangan gapni belgilang.  

A) G‘avvos apil-tapil o‘rnidan turdi va dod solib, arava 

orqasidan ergasha boshladi.  

B) Ona sekin eshikni ochib qaradi va berilib kitob 

o’qiyotgan bolasini ko’rib, xotirjam bo’ldi.  

C) Aravalar birin-ketin yura boshlagach, G‘avvos bir 

ilonni sekin Zavrakning tizzasiga qo‘ydi.  

D) Onasi qizchasiga mehr bilan, sekin tushuntira 

boshladi. 

9. Qaysi javobda berilgan fe’llar ot so‘z turkumiga oid 

so‘z bilan omonim bo‘la oladi? 

A) qopmoq, turtmoq 

B) so‘qmoq, o‘smoq 

C) bormoq, chaqmoq 

D) ilmoq, quymoq 

10. Qaysi javobda yuz so‘zining salbiy bo'yoq 

hammasidan kuchliroq bo‘lgan ma’nodoshi 

keltirilgan? 

A) nusxa  

B) turq 

C) aft   

D) bashara 

11. Qaysi gapda yetakchi morfemasi jarangli undoshlar 

va unli(lar)dan tashkil topgan yasama ot qatnashgan? 

A) Aravakashga biroz yalinsang, ostonanggacha olib 

borib qo‘yadi. 

B) Sinfdoshlarimni sog‘insam, o‘sha suratga qarab 

qo‘yaman. 

C) O‘lchab bo‘lurmi sevgini zar bilan, tillo bilan? 

D) O‘smalar qo‘ysam, yarashar qoshimga, do'ppilar 

kiysam, yarashar boshimga. 

12. Bu asar yozilgan paytlarda xalqimiz tarixini to‘la 

va atroflicha o‘rganish, o‘tmishda o‘tgan sarkardalar, 

amirlar va xonlar faoliyatiga xolis baho berish 

nihoyatda mushkul, xatarli ish edi. Berilgan gapda 

qaysi bo’laklar uyushgan?  

1) kesim; 2) ega; 3) hol; 4) to’ldiruvchi; 5) aniqlovchi.  

A) 2, 4  

B) 2, 3, 5 

C) 1, 2, 3, 5 

D) 1, 4, 5 

13. U kelsa, oshnasini ko‘rmay ketmaydi. 

Ushbu gap haqida berilgan to‘g‘ri fikrni toping. 

A) Ushbu qo‘shma gapdagi sodda gaplarning 

kesimlarida har xil shaxs-son ma’nosi ifodalangan. 

B) Ushbu qo'shma gapdagi sodda gaplarda tasdiq 

ma’nosi ifodalangan. 

C) Ushbu qo‘shma gapdagi sodda gaplarning 

kesimlarida o'zaro bir xil mayl ma’nosi ifodalangan. 

D) Ushbu qo‘shma gapdagi sodda gaplarning kesimlari 

har xil nisbat shaklida qo‘llangan. 

14. «Yoshlar kelajagimiz poydevoridir», - ta’kidladi 

otaxon. 

Quyida berilganlardan ushbu ko'chirma gapli qo'shma 

gap o‘zlashtirma gapga aylantirilganda sodir 

bo‘ladigan grammatik o‘zgarishlar to‘liq ajratib 

ko‘rsatilgan javobni belgilang.  

1) ko'chirma gapning kesimi tushirib qoldiriladi; 2) 

ko'chirma gapning egasi qaratqich aniqlovchiga 

aylantiriladi; 3) muallif gapining egasi o'zlashtirma 

gap egasi bo’lib gap boshida keladi; 4) muallif 

gapining kesimi o‘zlashtirma gap kesimi bo’lib keladi.  

---

A) 1,3,4 

B) 1,2   

C) 2,3,4 

D) 2,3  

15. Ustozlarimiz bizga ushbu buyuk ajdodlarimiz bilan 

faxrlanishni, ularni e’zozlash, ularning ushalmagan 

orzularini amalga oshirishni har doim uqtirib 

kelishgan. 

Ushbu gapda ishtirok etgan gap bo‘laklari haqidagi 

qaysi fikr to‘g‘ri emas?  

A) Olmosh bilan ifodalangan qaratqich aniqlovchi 

vositasiz to‘ldiruvchiga tobelangan. 

B) Sifatdosh bilan ifodalangan sifatlovchi - aniqlovchi 

vositasiz to‘ldiruvchiga tobelangan. 

C) Olmosh bilan ifodalangan vositasiz to'ldiruvchi 

vositali to‘ldiruvchiga tobelangan. 

D) Sifat bilan ifodalangan sifatlovchi aniqlovchi 

vositali to‘ldiruvchiga tobelangan. 

16. Quyida berilganlarning qaysilarida sinekdoxa usuli 

bilan ma’no ko'chishi mavjud? 

1) Besh qo'lini og'ziga tiqmoq; 2) Besh qo‘l barobar 

emas; 3) Ko‘zlar, yuzlar boqar edi biz tomon; 4) 

Keling, mehmon, eshikka kiraylik.  

A) 1, 2  

В) 1, 2, 3 

С) 1, 2, 4  

D) 1, 2, 3, 4 

17. Issiq (quruq) shamol ma’nosini anglatuvchi 

geografik atama tarkibidagi hosil bo'lish o‘rniga ko‘ra 

farqlanuvchi belgiga ega undosh tovushga ta’rif 

bering. 

A)  t: o’rniga ko’ra – til, usuliga ko’ra – 

portlovchi, ovoz va shovqinni ng ishtirokiga 

ko’ra – jarangsiz;  

B) g: o‘rniga ko‘ra - til, usuliga ko‘ra - portlovchi, 

ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra - jarangli; 

C) h: o‘rniga ko‘ra - bo‘g‘iz, usuliga ko‘ra - 

sirg'aluvchi, ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra - 

jarangsiz; 

D) m: o'rniga ko‘ra - lab, usuliga ko‘ra - portlovchi, 

ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra - jarangli; 

18. O‘z vataningga muhabbatingni o‘z tilingga 

muhabbating bilan tasavvur qilasan. Ushbu gapdagi 

atash ma’nosiga ega ismlar guruhiga mansub so'zlar 

sonini aniqlang. 

A) 6 ta  

B) 5 ta 

C) 3 ta  

D) 4 ta 

19. Darhaqiqat, Navoiyni tushunish uchun millat 

tilining 

barcha shevalaridan xabardor bo’lmoq lozim. Ajratib 

ko'rsatilgan so‘zda ma’no ko'chishining qaysi turi 

kuzatiladi?  

A) metafora   B) vazifadoshlik 

C) sinekdoxa  D) metonimiya 

20. Har ikkala qismi ham yasama, ham tovush 

o'zgarishiga uchragan so‘zlarning o‘zaro tobe aloqaga 

kirishishi qaysi gapda uchraydi?  

A) Vaqt o‘tgan sari odam yaxshilik, ezgulik kabi umr 

ishlariga tashna bo’lib yashaydi.  

B) Is’hoq birdaniga kecha bo’lib o’tgan voqeani esladi.  

C) Yaxshi kitob muallifning odamzod uchun atalgan 

tortig‘idir.  

D) Shuni bilki, yalqovlik muhtojlik eshigidir. 

21. Quyidagi baytda qanday badiiy san’at qo‘llangan? 

Shahri zindonidin ozod o‘lub,  

Tog‘ni Shiriniga Farhod o‘lub. (Gulxaniy) 

A) tajnis  

B) irsoli masal 

C) talmeh  

D) ruju’ 

22. Erlari, og‘a-inilari sha’niga ta’na toshlarini 

yog'dirgan xotin- xalajlar qaysi asarda uchraydi? 

A) Sayfi Saroyi «Guliston bit- turkiy» 

B) Chingiz Aytmatov «Asrga tatigulik kun» 

C) Halima Xudoyberdiyeva «Uyg‘on» so‘zin 

aytgach...» 

D) «Kul Tigin» bitiktoshi 

23. Duoni tinglaydigan, suvni yo‘naltira oladigan deya 

«Avesto» asarida kimga ta’rif berilgan? 

A) Axura Mazda  

B) Mitra 

C) Sraosha 

 

D) Rashnu 

24. A. Qahhorning «Sarob» romanida Tolstoy vafoti 

munosabati bilan Abdulla To‘qayning sochma she’rini 

o‘qib bergan obraz qaysi? 

A) Salimxon   B) Rahimjon 

C) Munisxon   D) Is’hoq afandi 

25. Qaysi qatorda Asqad Muxtorning “Chinor” romani 

qahramoni Akbarali haqidagi ma’lumot berilgan?  

A) U «yigitlik qasamidan kecha olgan, onasining 

vujudini kemirayotgan dardni pisand qilmagan»; «el-

yurt oldida uzr so'ratmoqchi, diliga insof solmoqchi» 

bo'lgan otasi qo'lidan qochib, «ota diydoridan, ona 

mehridan, yor-birodarlari davrasidan olisda, chaqirsa 

ovoz yetadigan joyda quvg‘in bo‘lib, olamdan o‘tadi». 

B) «... qasd qilib qo‘ydim: kecha- yu kunduz ishga 

sho‘ng‘ib ketay. Toki odamlar meni ko‘rmasin, faqat 

mehnatimni ko‘rsin. Mehnat! Mehnat! Mehnat! ... 

Shundagina bir kuni borib, xotinim bilan qizimning 

oyog‘iga bosh qo‘ysam, balki gunohimdan o'tishar» 

degan niyatda edi.  

C) U yordamga muhtoj insonning yoniga bormay, bir 

umrlik vijdon azobida qoladi, jasoratli o‘lim topgan 

insonning mardligi uning nomi bilan bog‘langanidan 

yanada azoblanib, xatosini «yana qo'rqoqlik» bilan 

tuzatmoqchi bo'ladi. 

D) Yaqinlariga begona bo‘lib qolgan bu qahramon «... 

ukalariga, singillariga nima deyishni bilmasdi», chunki 

«ona tili qadim-qadim zamonlardayoq unutilib ketgan 

Shumer tili qatori tumanlar orasida qolib ketgandi». 

26. Tariqatga kirgan odam tasavvufda qanday ataladi? 

A) pir, so‘fiy 

B) darvesh, murid, pir 

C) solik, darvesh  

D) pir, murshid  

27. Ani nazm etki, tarhi toza bo‘lg‘ay,  

Ulusqa mayl beandoza bo‘lg‘ay. Navoiy 

«Xamsa»sidagi ushbu bayt aruzning qaysi vaznida 

yozilgan? 

A) sa’ri bahrida 

B) mutaqoribi musammani mahzuf (maqsur) 

C) hazaji musaddasi mahzuf (maqsur) 

---

D) hazaji musammani mahzuf (maqsur) 

28. Qaysi asar qahramoni o‘z eri tomonidan “Hay, 

kim” deb chaqiriladi? 

A) Kumush («O‘tkan kunlar») 

B) Zaynab («O‘tkan kunlar») 

C) Zebi («Kecha va kunduz») 

D) Gulnor («Qutlug’ qon») 

29. Oriq va semiz buqani (birov) tezagidan bilsa, birov 

semiz buqani oriq buqadan ajrata blmasligi haqidagi 

o‘y- fikrlar qaysi asardan olingan? 

A) «Zarbulmasal» 

B) «Avesto» 

C) «To‘nyuquq» 

D) «Qutadg‘u bilig» 

30. Qaysi shoir o‘zining g‘azal shaklida yozilgan 

she’rida «g‘ayri tili», ya’ni xorijiy tillarni ona tilidek 

bilish «foida kondur», «ilm-u hunarlar ondin ayondur» 

deya buning kishi va jamiyat hayotiga ijobiy ta’sir 

ko‘rsatishini bashorat qiladi? 

A) Avaz O’tar 

B) Muhammadsharif So’fizoda 

C) Abdulla Avloniy 

D) Zavqiy  

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---