Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

92
1. 
Ixtiyoriy va zaruriy xarajatlar orasidagi farqlarni sanang.
2. 
Byudjet hisobini yuritish nima uchun kerak deb o‘ylaysiz?
3. 
Biror nimaga pul yig‘moqchi bo‘lsak, qaysi turdagi xarajatlarni kamaytirish lozim?
4. 
Muallif o‘z byujetini nazorat qilish uchun nimalar qildi?
5. 
Sizningcha, muallif nimaga non uchun xarajat qarshisiga ‘‘har kuni’’ deb yozib 
qo‘ygan?
6. 
Muallif kabi siz ham o‘zingizni so‘roq qilib ko‘rganmisiz? Qachon? Nima maqsadda 
shunday qilgansiz?
7. 
Matnni kattalarga ham o‘qib bering.
Matndagi zamon qo‘shimchlarini aniqlang. Nima deb o‘ylaysiz, ular qaysi zamonga 
ishora qilmoqda? Nega shunday deb o‘ylaysiz?
Sizningcha, qaysi biri to‘g‘ri? Nima uchun?
7-sinf
№ 16-maktab
7-inchi sinf
16-maktab
7 sinf
16-sonli maktab
Munozara matnlarining masalaning ijobiy va salbiy tomonlarini qiyoslovchi bir turi 
bor. Bunday matnda masala qarama-qarshi fikrlar asosida ko‘rib chiqiladi.
Bunday matn quyidagicha shakllantirilsa uning sifati yuqori bo‘lishi taʼminlanadi.
Kirish.
Bu birinchi xatboshi bo‘lib, unda mavzu bayon qilinadi. Unda muallif hech 
qanday shaxsiy fikr bildirmaydi, shunchaki, masala yuzasidan umumiy fikrlarni yozadi.
Asosiy qism.
Bu qism kamida ikkita xatboshidan iborat bo‘ladi. 1-xatboshida ijobiy 
jihatlar va ularga asos bo‘la oladigan dalillar, 2-xatboshida salbiy tomonlar va ularga 
asos bo‘la oladigan dalillar keltiriladi.
Xulosa.
Bu xatboshida muallif masalaga o‘z mulohazasini bildiradi va yakunlovchi 
fikrlarini yozadi.

---

93
Esse yozishda ko‘mak beradigan baʼzi tavsiyalar:
Quyidagi vaziyat asosida esse yozing. Essega chiroyli sarlavha o‘ylab toping.
Odamlar hayotini yanada zavqli qilish uchun ixtiyoriy xarajatlarini ko‘paytirib yuboradilar. 
Ixtiyoriy xarajatlarning ijobiy va salbiy tomonlarini muhokama qiling va o‘z qarashlaringizni 
ifodalang.
• Yozishga kirishishdan oldin masalaning ijobiy va salbiy tomonlari ro‘yxatini 
tuzib oling.
• Asosiy qismdagi har bir jihatga alohida to‘xtaling va har bir fikrni hayotiy dalillar 
bilan asoslang.
• 
Shuni aniq aytishim mumkinki, to‘liq ishonamanki, qatʼiy ishonamanki
kabi 
birliklarni qo‘llamang.
• Adabiy til meʼyorlariga amal qilgan holda, so‘zlashuv uslubini qo‘shmasdan yozing.
• Mavzuga mos fakt, iqtibos, ibora va maqollar keltirishga harakat qiling.
• Har bir xatboshini uning nima haqida ekaniga ishora qiluvchi jumla bilan boshlang.
Yozib kelingan esselar tahlili va tahriri.
Har bir o‘quvchi o‘z essesini o‘qib beradi, qolgan o‘quvchilar aniqlashtiruvchi savollar 
beradi hamda matn tuzilishining qoidaga mos ekanini tekshiradi.

---