Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

46.4-mashq. 
Quyidagi gaplardan qo‘shtirnoq tushirib qoldirilgan gaplarni aniqlab, 
tinish belgisini qo‘yib daftaringizga yozing.
1. Ey odamzod, oxir o‘lib boshingga tushadurgon ish shu. 2. Gyote shunday deb aytgan edi: 
Donishmandlik faqat haqiqatdadir. 3. Amir Temur mulohazakor, tadbirli shoh sifatida tarixda 
nom qozongan. 4. Ta’lim to‘g‘risidagi qonundan ta’lim turlari keltirilgan. 5. Jajji akademik 
jurnali ko‘plab mushtariylariga ega edi. 6. Kundan kunga olomon madaniyati ta’siriga tushgan 
zombi avlodlar ko‘payib bormoqda. 
MANTIQ VAQTI
Deyl Karnegi unga shunday ta’rif beradi:
“U hech qancha turmaydi, ko‘p narsaga qodir emas. 
U hadya qilingan odam boy bo‘ladi, hadya qilgan odam esa kambag‘allashib qolmaydi. Uning 
davomiyligi bir lahza, ammo xotiramizda abadiy qoladi. Uni sotib olish, so‘rab olish, o‘g‘irlab 
olish behuda. Chunki u chin dildan taqdim etilgandagina qadrli. “
U
” nima?” 
A
ishonch 
B
nigoh 
C
tabassum 
D
diydor
Topshiriq. 
Seriallarning hayotimizga salbiy ta’sirini kamaytirish uchun nima qilish 
kerak deb o‘ylaysiz. Mulohazalaringiz hamda “Seriallar va biz” matnida keltirilgan 
fikrlar va faktlarga tayanib matnning xulosa qismini shakllantiring. 
Mustaqil bajaraman
QO‘SHTIRNOQ “ ”, « »
YOZMA MATNNING XULOSA QISMINI SHAKLLANTIRISH

---

163
47-dars
47.1-mashq. 
Quyidagi savollarga og‘zaki javob bering.
1. Seriallar ta’siriga tushib qolgan insonlarni bilasizmi? Buning sababini “Seriallar va biz” 
matn asosida izohlang.
2. Sizningcha, serial ko‘rishga kimlar mukkasidan ketadi? Fikrlaringizni argumentlar bilan 
asoslang.
3. Serial ko‘rishga mukkasidan ketish qanday oqibatlarga olib keladi? Fikrlaringizni hayotiy 
misollar bilan asoslang.
Bahs
– muayyan mavzu yuzasida o‘zingizning shaxsiy mulohazalariningizni, 
qarashlariningizni himoya qilish, dalillash, ochib berish jarayoni. Fikringiz faktlarga (dalili 
tasdiqlangan ma’lumotlar) boy bo‘lsa, uni vazmin ifodalasangiz, siz bahs jarayonida ustun 
chiqishingiz mumkin. Bahs jarayonida quyidagilarga, albatta, e’tibor qaratish lozim:
– raqib tarafni hurmat qilish;
– hissiyotni boshqarish;
– qisqa va mazmundor fikr ifodalash;
– raqib taraf fikr ifodalaganda uni bo‘lmaslik, oxirigacha eshitish;
– raqib taraf keltirgan dalillardan o‘zlariga qarshi foydalanish;
– yuqori ohangda fikr ifodalamaslik;
– fikrni nim tabassumda bayon etish;
– va boshqalar.
Umuman, bahs mulohazalarni oydinlashtiradi, har bir tushunchaning turli tomonlarni 
ochib berishda samarali hisoblanadi. Ammo bahsni tortishuvga, dahanaki janjalga aylantirib 
yubormaslik kerak, agarda shunday ehtimol bo‘lsa, fikr bayon etishdan to‘xtash maqsadga 
muvofiq. Bahslashishdan maqsad kim ustunligini aniqlash emas, balki bilim va tasavvurlarni 
kengaytirishdir. 
47.2-mashq. 
Ikki guruhga bo‘linib, quyidagi ikki fikr asosida bahs tashkillashtiring. 
Fikrlaringizni faktlar bilan asoslang.
1. Seriallar ta’siriga tushib qolgan insonlarni bilasizmi? Buning sababini “Seriallar va biz” 
matn asosida izohlang.
2. Sizningcha, serial ko‘rishga kimlar mukkasidan ketadi? Fikrlaringizni argumentlar bilan 
asoslang.
3. Serial ko‘rishga mukkasidan ketish qanday oqibatlarga olib keladi? Fikrlaringizni hayotiy 
misollar bilan asoslang.