Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

46.1-mashq. 
Matndagi maʼlumotlardan beshta faktni yozing.
Namuna: 
1. Netflix ma’lumotlariga ko‘ra 2013 yilda bunday foydalanuvchilar soni qariyb 
8,4 million kishini tashkil etgan.
46.3-mashq. 
Matndan olingan quyidagi gaplarda qo‘shtirnoq ishlatilishining sababini 
izohlang.
1. Xardiman Skott ta’kidlaganidek: “Siyosatchilar televideniyaning qudratini yaxshi 
bilishadi va undan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalanishga intilishadi”. 2. Xususan, seriallarda 
siyosiy qarashlar va mafkuraviy gegemonizm konsepsiyasi turli yashirin tashviq-da’vatlar, 
manipulyatsiyalar orqali “eksport” qilinadi. 3. “Tirilish: Ertug‘rul”, “Muhtasham yuz yil”, “Fotih” 
kabi seriallar shular jumlasidandir.
46.2-mashq. 
Quyidagi savollarga yozma javob bering. 
1. Ushbu matn kimlar uchun mo‘ljallanganini aniqlang hamda fikrlaringizni argumentlar 
bilan dalillang. 2. Muallifning seraillar haqidagi shaxsiy mulohazalaridan ayrimlarini xolis va 
ishonchli ekanligiga baho bering. 3. Muallif maqsadi hamda nuqtayi nazarini qanday usulda 
yetkazayotganini sharhlang.
SO‘ZLAR ETIMOLOGIYASI
adoq – adzoq – ayaq – 
oyoq
ko‘n (
teri
) +lak – 
ko‘ylak
ti-(
demoq
)+l– 
til
 
qo‘sh+ug‘ – qo‘shuq – 
qo‘shiq
TI
L S
ANDIG
‘I

---

162
1. Ko‘chirma gap qo‘shtirnoqqa olinadi. Masalan, 
“Apil-tapil qilingan ishning umri 
qisqa”, – degan edi Sa’diy Sheroziy.
2. Ko‘chma ma’noda qo‘llangan so‘zlar, kesatiq, piching va shu kabi ma’nolarni 
bildiruvchi leksik birliklar qo‘shtirnoq ichida yoziladi. Masalan, ... 
oradan yana bir necha 
oy o‘tib, uchinchi marta sud bo‘lgan. Bu safar Botirovning jinoyati o‘n bir yillik qamoq 
bilan “taqdirlandi”. (T. Malik)
3. Badiiy asarlar, gazeta, jurnal, musiqa asarlari, spektakl va kartina nomlari 
qo‘shtirnoq ichida beriladi. Masalan, 
“Ma’rifat” gazetasi.
Lison ut-tayr” haqida 
suhbatlashdik. 
4. Qonun, farmon, buyruqlarning nomi, ayrim bandlari qo‘shtirnoq ichida beriladi. 
1993-yilning 2-sentabr kuni “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish 
to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi.
Matnning eng muhim qismi 
xulosasidir
. Xulosa berishda matn qismlari ma’nosiga 
tayaniladi. Tuzilgan matnning kirish qismida keltirilgan mavzuning zarurati, mazmuniy 
bog‘langan o‘xshatmalar, asosiy qismda izohlangan dalillar, bayon etilgan fikrlar, 
mulohazalar asosida xulosaga kelinadi. Matnning xulosa qismi, odatda, umumlashma, 
taklif, tavsiya, yechim sifatida bayon etiladi.