Omonulla madayev o zbek xalq og'zaki ijodi

91 Уша жойда. - Б.16.
195

---

0 ‘z holiga qo‘ymay xalqni 
Qayta-qayta chiqim soldi,
Urushda bo‘lgan xarajat 
Qaydan topib bersin elat?
Hamma bo‘lib qoldi hayron,
92
Nechovning vatani vayron .
“Jizzax qo‘zg‘oloni” dostonida soliq va ortiqcha zulm ustiga oq 
podshohning Germaniya bilan boiayotgan urushga mardikor yuborish 
haqidagi farmoniga qarshi xalqning ko‘tarilishi hikoya qilinadi. Baxshi 
notiqlaming nutqidan tortib chor amaldorlarining talvasaga tushguniga 
qadar hayot lavhalarini shunday bayon qildiki, dostonni eshitganlar yoki 
o‘qiganlar o‘zini o ‘sha tarixiy voqealar ishtirokchisidek his qildi.
Fozil Yo‘ldosh o ‘zbek folklorshunosligi ilmiga 1922-yildan ma’lum 
bo‘ldi. Dastlab, G ‘ozi Olim Yunusov, keyinchalik V.M. Jirmunskiy, 
Hodi Zarifov, Hamid Olimjon, Maqsud Shayxzoda, Muhammadnodir 
Saidov, Bahodir Sarimsoqov, bugungi kunda To‘ra Mirzayev, Mamatqul 
Jo'rayev, Abiyr Musaqulov, Shomirza Turdimov, Jabbor Eshonqul kabi 
olimlar baxshi ijodini o ‘rganishda muhim ilmiy tadqiqotlar yaratdilar.
“Alpomish”, “Yodgor”, “Shinn bilan Shakar”, “Murodxon”, 
“Rustamxon”, “Malika ayyor”, “Mashriqo”, “Intizor”, “Balogardon”, 
“Nurali”, “Jahongir”, “Farhod va Shirin” kabi qirqqa yaqin dostonni 
Fozil Yo‘ldosh o ‘g ‘li istagan paytda, istalgan lavhadan aytib ketaverish 
salohiyatiga ega edi. Ayniqsa, “Alpomish”ni kuylash uning uchun alohi­
da sharaf va huzur bag‘ishlar edi. Fozil Yo'ldosh o ‘g ‘li qahramonlik epo­
si namnnasini ijro etishda uning dostonini oddiy odamlar tinglayotganini 
yodidan chiqarmasdi. Odamlaming qalbini esa turli his-tuyg‘ular egalla- 
gan bo‘lishi ham mumkin. Shuning uchun baxshi dostonlarida faqat oliy 
mezon bilan o ‘lchanadigan jang lavhalaridan tashqari asar qahramonla- 
rining ruhiy holatini ifodalashga ham diqqat qilar edi. “Alpomish” dos- 
tonidagi Barchinning Boychiborga alam bilan murojaat qilishi bu fazi- 
latning dalili bo‘lishga arzigulikdir:
“Qurru-yo qur, hayt-a, to‘ramning oti,
Oq to‘shim yayloving, sochim - shipirtki,
Kuyganimdan gapni gapga ulayin,
To o ‘lguncha sayising bo‘p yurayin.