Омон м ухтор ш ерлок холмс

б

---

ЁН ҚЎШНИ
(Б ўр о н о вн и н г қ ўш н и с и Ж а м и л Сатторовнинг сўроқ
анкетасидан)
Ж ам илнинг хотини Зулф и я зав о м а уста эди. Кўпинча 
кечки сменада ишларди. Ш ундай пайтларда Ж ам и л ўзини 
қўйиш га ж ой тополмасди.
Уларнинг уч ф арзан ди — икки ўгил, бир қизлари 
бор. Ж ам и л болаларга қарар, уларни овқатлантириб, 
ўйнатар, навбати билан ухлатар эди. Кейин, хотини ишдан 
қайтиш ини кути б ўтирарди.
Баъзан диванга чўзилганча китоб варақлар, баъзан 
хонадан-хонага ўтиб, уйда бекордан-бекорга айланиб 
ю ргани-ю рган эди. Ж и м и й бирон иш билан машгул 
бўлиши ҳам, тинч ётиб ухлаш и ҳам қийинлигидан, бундай 
пайтларда кўпинча ҳуда-беҳудага хаёли кочар эди.
Ўша сентябрь тунида ҳам Зулф ия ишда, Ж ам и л уйда 
эди...
-
Чақиртирган экансиз. М ен Сатторов Ж амил...
-
Ўтиринг. М арҳамат! Б))роновлар иши бўйича сизни 
ҳозирча гувоҳ сифатида чақиртирдик, - деди терговчи.
-
Нега «ҳозирча?»
-
Бу тўгрида кейин гаплашамиз. С изга бир неча 
саволлар бор: 27 сентябрь кечаси Бўроновлар уйида қандай 
воқеа рўй берди? Н ималарни айта оласиз?
-
Бутун билганимни айтаверайми?
-
Албатга! - деди терговчи.
-
Уйда хотиним ишдан қайтиш ини кутиб ўтирган 
эдим. Китоб ўқиш га уриндим. Бўлмади. Қўлимга олган китоб 
зерикарли экан. Кўзимни юмдим. Бир маҳал таш қаридан 
оёқ товуши эшитилди. Хотинлар с ал ҳуркиб юришади. 
Айниқса, кечаси товусга айланиб кетишади. Бу эркак эди, 
зинага битта-битта, вазмин босяпти. Хотиним эмаслигини 
били б, ўрнимдан турмай қўя қолдим. Кўп ўтмай, ҳалиги 
оёқ товуши тингандек б ў м и - Соатга қарадим. С оат бирдан 
ўтган. Зулфия ишдан қайтиш ига ҳали эрта. Шунга қарамай, 
хотинимни кўчада кутиш ни ўйлаб, ўрнимдан турдим. 
Эшикдан чиқиш им билан донг қотиб қолдим. Қўшнилар 
эшиги ланг очиқ, йўлакда биров чўзилиб ётибди. Ўзимни 
қўлга олиб, икки-уч қадам босдим. Ётган одам Қодир ота 
экан. Эшикдан у чўзилиб ётган ергача крн. Д арров отанинг 
ю зини ердан кўтардим, уни тўгрига ўгириб ётқиздим.
7

---

Н има воқеа бўлганига тушундим. Ж о н асари бормикин, 
деб қариянинг томирини ушладим. Ш ош иб қолганим 
учунмикин, буни аниқлаёлмадим. О рқам га югуриб, уйдан 
пичоқ кўтариб чиқдим. Йўлакдаги чироқни ёқиб, пичоқни 
Қодир отанинг огзига тутдим. Пичоқ дами терламади. 
Ш ундан кейин Исматни уйготиш кераклиги хаёлимга 
келди. Л екин пичоқ билан ичкарига ки ри б бораверсам, 
бирон англашилмовчилик бўлмасин, деб қўрқдим. Қисқаси, 
пичоқни уйда қолдириб, И сматнинг ёнига бордим. М енинг 
билганим шу...
-
К ечирасиз, ҳалиги, сиз қариянинг огзига тутган 
пичоқни кўрсак буладими? - деб сўради терговчи.
-
Майли.
С из муҳим бир масала устида тўхталмадингиз... 
Бўроновлар билан муносабат...
-
Яхши ҳам, ёмон ҳам эмасмиз. Аввалдан бир- 
биримизда ортиқча иш имиз йўқ. Бизни, ҳар ҳолда, «ён 
қўш ни —ж он қўшни» деёлмайсиз.
-
Аввалдан дедингизми?
-
Ҳа. Уйга кўчган пайтимиздан. Л екин бунга Қодир 
отани қўш маслик керак.
-
Нега?
-
Қодир ота бошқача, жуда таб аррук одам эдилар. 
Озодлик жангларида қатнашган у киши. Булар ўзи асли 
бухоролик. Амир пайтларида у зиндонда ётиб чиққан. 
Ўшанда, иш онмайсиз, унинг баданига ам ирнинг одамлари 
эринмай мих қоқишган. Ота кейинчалик анча даволанган. 
Лекин умри охиригача бутун баданида катта-кичик 
чуҳурчалар бор эди.
-
С из буларни қаердан биласиз? - деб сўради 
терговчи.
-
М енга 
ўзи 
баданини 
кўрсатган. 
Эр-хотин 
Бўроновлар 
билан гаиимиз чиқиш маганига қарамай, 
ота билан яхши эдик. Мен кундузлари баъзан уйда бўш 
қоламан. Хотин ишга кетади. Кечки см енага борганида ҳам 
кундузи ухлайди. Қодир ота ҳам уйда бир ўзи, эр-хотин 
Бўроновлар ишда. Шундай пайтларда бизникида ўтириб, 
иккимиз анча гаплашганмиз... Қисқаси, Кодир ота урушда 
ҳам иартизанлик қилган. Икки марта асирликдан қочган...

---

-
Хўш, сиз бундай саволга ж авоб берсангиз. Ота 
билан кўп суҳбатлашган экансиз, ў сизга, мабодо, бирон 
киш ининг узига нисбатан душ манлиги ёки эскидан қасди 
борлиги тўгрисида гапирмаганмиди ?
- Йўқ, у ки ш и бу ҳақда оги з оч ган и н и эслаёл — 
майман...