Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti alimov jamshid abdug’affor o’G’LI

2. Maqsadlar bo‘yicha boshqarish. Ushbu shakl AQShda keng qo‘llaniladi va shaxs yoki guruh uchun tashkilotning asosiy vazifasini hal qilishga hissa qo‘shadigan (ma'lum miqdoriy yoki sifat darajalariga erishish, hodimlarning malakasini oshirish va boshqalar) maqsadlar zanjiri yaratilishini ta'minlaydi. Har bir maqsadga erishish avtomatik ravishda ish haqini oshirish yoki rag‘batlantirishning boshqa shaklini anglatadi.
3. Mehnatni boyitish - rag‘batlantirishning ushbu shakli iqtisodiy bo‘lmagan usullar bilan ko‘proq bog‘liq va odamlarga yanada mazmunli, istiqbolli ish, ish rejimini belgilashda, mustaqillikdan, resurslardan foydalanishda sezilarli mustaqillikni ta'minlashni anglatadi. Ko‘pgina hollarda, bu ish haqining oshishiga qo‘shiladi, ijtimoiy mavqei haqida gapirmasa ham bo‘ladi.
4. Ishtirok etish tizimi. Hozirgi vaqtda u turli shakllarda mavjud: ishlab chiqarish va menejmentning eng muhim muammolari (Yaponiya) bo‘yicha qarorlarni qabul qilishda kollektivning keng ishtirokidan tortib, o‘z korxonasining aksiyalarini imtiyozli shartlarda sotib olish orqali mulkchilikka sherik bo‘lishgacha (AQSh, Angliya).
Ushbu usullar va rag‘batlantirish shakllari doirasida bugungi kunda hodimlarni rag‘batlantirishning individual usullari va tizimlari ishlab chiqilmoqda.
Kadrlar mehnatini rag‘batlantirish turli xil shakllarga asoslangan bo‘lishi mumkin, ularning tanlovi korxonada rag‘batlantirish tizimini, umumiy boshqaruv tizimini va korxonaning o‘ziga xos xususiyatlarini ishlab chiqishga bog‘liq. Kadrlarni rag‘batlantirish usullarining tasnifi, ma'lum ehtiyojlarga ta'sir yo‘nalishiga qarab, tashkiliy va ma'muriy, iqtisodiy va ijtimoiy-psixologik yo‘nalishlarda amalga oshirilishi mumkin. Shuningdek, rag‘batlantirish shakllari maqsadlar bo‘yicha boshqarish, mehnatni boyitish usullarini joriy etish, ishtirok etish tizimini amalga oshirish uchun iqtisodiy rag‘batlantirishdan foydalanish shaklida taqdim etilishi mumkin.
Hodimlarga mehnatga haq to‘lash shakllari hodimlarni rag‘batlantirishni tashkil qilishni tahlil qilish uchun asoslardan biridir.
Zamonaviy menejmentda mehnatga haq to‘lashning ikki asosiy shakli mavjud - ishbay va vaqtli ish haqqi. Birinchi holda, pul ish haqqi miqdori bajarilgan ish hajmiga mutanosib ravishda belgilanadi. Ikkinchisida, to‘lov darajasi ish uchun sarf qilingan vaqt davomiyligi bilan bog‘liq. Ushbu shakllar asosida ish haqining turli xil variantlari va kombinatsiyalari quriladi.
Ish haqqi tarif stavkasini ishlagan vaqtga (soat bilan) ko‘paytirish orqali aniqlanadi. Ish haqqi ikki shaklga ega - oddiy vaqtli ish haqqi va vaqtli - bonusli ish haqqi.