Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti alimov jamshid abdug’affor o’G’LI

1.1.1-Jadval
Mehnatni rag‘batlantirish shakllari⁶

Rag‘batlantirish shakli	Tarkibi va amaliyoti doirasi
Moddiy pulli
Ish haqqi	Hodimning ish haqqi, shu jumladan asosiy (vaqt bo‘yicha, ish haqqi) va qo‘shimcha (qo‘shimcha ish kunlari uchun ish haqqi, ta'til kunlari uchun, ortiqcha ish uchun va boshqalar).
Bonuslar	Kompaniya foydasidan bir martalik to‘lovlar (masalan, ish staji uchun va boshqalar)
Foydada ishtirok etish	Ko‘pincha boshqaruv hodimlariga tegishli. Foydaning ushbu qismining ulushi ierarxiyadagi menejer darajasi bilan o‘zaro bog‘liq va uning asosiy ish haqining foizlari bilan belgilanadi. Har chorakda va yil oxirida to‘lash mumkin
Aksionerlik kapitalida ishtirok etish	Keyinchalik dividendlar olish bilan korxona aktsiyalarini arzonlashtirilgan narxlarda sotib olish
Individual to‘lovlar	Ular ko‘pincha tashkilotlarning eng malakali hodimlariga qo‘llaniladi va yangi mahsulotlar chiqarilishini va yangi bozorlarni qidirishni rag‘batlantiradi.
Moddiy pul bo‘lmagan
Transport xarajatlarini to‘lash	Haydovchi bilan transportni taqsimlash, tashkilot transporti tomonidan ish joyiga etkazib berish va etkazib berish
Jamg‘arma fondlari	Pul mablag‘larini to‘plash uchun imtiyozli shartlardan foydalangan holda korxona ishchilari uchun jamg‘arma fondlarini tashkil etish
Ovqatlanish	Korxonada arzonlashtirilgan narxlarda ovqatlanishni tashkil etish
Tovarlarni imtiyozli sotish	Hodimlarga arzonlashtirilgan tovarlarni sotish
Ta’lim dasturlari	O‘qishni (qayta tayyorlashni) tashkil etish xarajatlarini qoplash
Sog‘liqni saqlash dasturlari	Tibbiy yordamni tashkilot hisobidan tashkil etish
Bolalarni tarbiyalash va o‘qitish bilan bog‘liq dasturlar	Maktabgacha va maktabda tarbiyalash va ta'limni tashkil etish uchun mablag' ajratish
Pensiya jamg‘armasiga ajratmalar	Qo‘shimcha pensiya jamg‘armasi korxonaning o‘zida ham, har qanday fond bilan tuzilgan shartnomada ham tuzilishi mumkin
Nomoddiy
Bo‘sh vaqt bilan rag‘batlantirish	Hodimga faol va ijodiy ish uchun qo‘shimcha dam olish kunlari, ta'til kunlari, ta'til vaqtini tanlash va hk.; moslashuvchan ish vaqtini tashkil etish; yuqori mehnat unumdorligi tufayli ish vaqtining qisqarishi
Mehnat yoki tashkiliy rag‘batlantirish	Hodimning ishida ijodiy elementlarni yaratish; boshqaruvda ishtirok etish imkoniyati; bir xil lavozimda lavozimga ko‘tarilish; ijodiy ish safarlari
Ma’naviy rag‘batlantirish	Diplomlar, nishonlar, vimpellar taqdim etish, fotosuratlarni faxriy yorliqqa joylashtirish, faxriy unvonlarni berish va hk.

Manba: Управление персоналом организации. Практикум: Учеб, пособие / Под ред. А.Я. Кибанова. — М.: ИНФРА-М, 2011. С. 260
Ishchilarning malakasini, bir tomondan, ma'lum bir ish turlarini bajarish uchun zarur bo‘lgan va ishlab chiqarish darajasi bilan belgilanadigan bilim, ko‘nikma, qobiliyat va ko‘nikmalar majmui deb hisoblash kerak, boshqa tomondan, u ishchi tomonidan nazariy bilimlarni, ko‘nikmalarni egallash darajasi, egallagan qobiliyatlarini rivojlantirish darajasi sifatida ishlaydi.
Rag‘batlantirish tizimining eng muhim tarkibiy qismi bu rag‘batlantirishdir. Rag‘batlantirish - bu harakat uchun motivatsiya. Hodimga bevosita ta'sir ko‘rsatadigan buyruqlar, ko‘rsatmalar, ko‘rsatmalar va shunga o‘xshash narsalardan farqli o‘laroq, rag‘batlantirish hodimga bilvosita ta'sir qiladi, mehnat faolligini oshirishga, mehnat unumdorligini oshirishga, mahsulot (xizmatlar) sifatini yaxshilashga va hokazolarga qiziqish tug‘diradi.
Barcha imtiyozlar ikkita katta guruhga bo‘linadi: moddiy va nomoddiy. Bundan tashqari, moddiy rag‘batlantirish pul va pul bo‘lmagan bo‘lishi mumkin. Rag‘batlantirish tasnifiga muvofiq, rag‘batlantirish shakllari ham ajratiladi: moddiy pul, moddiy pul va moddiy bo‘lmagan (1.1.1-jadval).
Tashkilot hodimlarini rag‘batlantirish tizimi bir necha bosqichda ishlab chiqilgan.
Ish haqqi shakllari va tizimlarini tanlash tashkilot hodimlarining ishini rag‘batlantirish tizimini rivojlantirishning dastlabki bosqichidir.
Har qanday, shu jumladan, rivojlangan hodimlarni rag‘batlantirish tizimi, agar u ish haqqi fondi va tashkilot foydasidan moddiy rag‘batlantirish mablag‘lari bilan ta'minlansa, muvaffaqiyatli ishlashi mumkin. Shu sababli, ish haqqi fondining ushbu miqdori va foydadan olingan moddiy rag‘batlantirish fondi puxta asoslanishi va tashkilotning moliyaviy rejasida ko‘zda tutilishi kerak.
Ish haqqi shakllari va tizimlarini tanlash tashkilot hodimlarining ishini rag‘batlantirish tizimini rivojlantirishning dastlabki bosqichidir.
Har qanday, shu jumladan, rivojlangan hodimlarni rag‘batlantirish tizimi, agar u ish haqqi fondi va tashkilot foydasidan moddiy rag‘batlantirish mablag‘lari bilan ta'minlansa, muvaffaqiyatli ishlashi mumkin. Shu sababli, ish haqqi fondining ushbu miqdori va foydadan olingan moddiy rag‘batlantirish fondi puxta asoslanishi va tashkilotning moliyaviy rejasida ko‘zda tutilishi kerak.