Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti alimov jamshid abdug’affor o’G’LI

1.2. Ishlab chiqarish korxonalarida mehnatni rag‘batlantirishni tashkil etish shakllari va usullari

Mehnatni rag‘batlantirishni moddiy va ma’naviy usullarini ajratish mumkin. Mehnat faoliyatini ma’naviy rag‘batlantirish. Ma’naviy rag‘batlantirish mehnatni nomoddiy rag‘batlantirishning eng rivojlangan va keng qo‘llaniladigan kichik tizimidir va insonning o‘ziga xos ma'naviy qadriyatlariga asoslanadi. Tashkilotda ishlab chiqilgan hodimlarni ma'naviy rag‘batlantirish quyidagi talablarga javob berishi kerak: hodimlar bevosita ta'sir ko‘rsatadigan va har bir hodimning uning oldida turgan vazifalarni hal qilishdagi ishtirokini eng to‘liq tavsiflovchi aniq ko‘rsatkichlar bo‘yicha rag‘batlantirishni nazarda tutishi; yuqori yutuqlar uchun muhimroq rag‘batlantirish choralarini qo‘llashi uchun ishda muvaffaqiyat qozonish uchun rag‘batlantirish choralarini belgilash; oshirilgan majburiyatlarni hisobga olgan holda, ishtirokchilar erishilgan natijalar bo‘yicha mukofotlanishini ta'minlash; har bir hodimning ish samaradorligini doimiy ravishda yaxshilashga qiziqishini kuchaytirish; hodimlar uchun sodda, qulay va tushunarli bo‘lishi; ortib borayotgan ijtimoiy-siyosiy faollik va kasbiy-texnik ko‘nikmalarni, ishdagi yuqori natijalarning barqarorligini hisobga olish; ma'naviy rag‘batlantirishning qadrsizlanishiga yo‘l qo‘ymaslik.
Ma'naviy rag‘batlantirishning yuqori samaradorligining asosiy shartlaridan biri bu ijtimoiy adolatni ta'minlash, ya'ni har bir hodimning mehnat hissasini to‘g‘ri hisobga olish va obyektiv baholashdir.
Ma’naviy rag‘batlantirishning ommaviyligi, ya'ni butun jamoaning keng xabardorligi printsipi alohida ahamiyatga ega. Hodimlar erishgan natijalar haqida batafsil ma'lumot va mukofotlarni topshirishda tantanali muhitning bo‘lishi ma’naviy rag‘batlantirish samarasini oshiradi. Buning uchun har bir hodimni nafaqat og‘zaki ravishda xabardor qilish, balki sifatli ishlash uchun ma'naviy rag‘batlantiruvchi risolani ham chiqarish kerak. Va ko‘zga ko‘ringan joyda, muassasada, har bir hodimning ismi va punktlari yozilgan stol, va ajralib turadigan faxriy yorliq afishani osib qo‘ying. Ma’naviy rag‘batlantirishni tashkil qilishda rag‘batlantirish choralarining kombinatsiyasini ish natijalari uchun yuqori mas'uliyat bilan ta'minlash muhimdir. Bu jamoada mas'uliyatning o‘sishiga olib keladi.
Mehnat faoliyati motivlari, ishchilarga axloqiy rag‘batlantirishning ta'siri asosan yoshi, jinsi, malakasi, ma'lumoti, korxonadagi ish staji va ong darajasiga bog‘liq. Rag‘batlantirish uchun shart-sharoitlarni ishlab chiqishda buni hisobga olish kerak.
Nomoddiy rag‘batlantirish tizimini joriy qilishda va hodimlarning ishiga ta'sir ko‘rsatishning muayyan usullarini tanlashda, dastlabki bosqichlarda har bir hodimning muassasa bilan qanday munosabatda bo‘lishini aniqlash kerak. Diagnostika natijalariga ko‘ra hodimlarning quyidagi toifalarini aniqlash mumkin: