Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston milliy universiteti

7-mavzu. Muzeylar – o‘tmish va kelajak orasidagi ko‘prik

Inson dema uni, de-yilqi, hayvon, Zamon o‘tib ,dono bo‘lmasa inson.

 O‘qish uchun material

Muzeylar – o‘tmish va kelajak orasidagi ko‘prik Yurtimiz tarixi, xalqimizning boy ma’naviy merosi haqida

tushunchaga ega bo‘lish, undan bugungi avlodni xabardor etishda muzeylarning o‘rni katta.

Toshkentda 29 ta muzey bo‘lib, ularda 113127 eksponat saqlanadi; har yili muzeylarga o‘rtacha 1,5 mln.ga yaqin kishi kiradi. Toshkentdagi yirik davlat muzeylari: O‘zbekiston Davlat san’at muzeyi, O‘zbekiston tarixi Davlat muzeyi, Temuriylar tarixi Davlat muzeyi, O‘zbekiston amaliy san’ati muzeyi, O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari markaziy muzeyi, O‘zbekiston tasviriy san’at galereyasi, O‘zbek liboslari galereyasi va boshqalar.

Muzeylarda ilmiy asarlar, qo‘llanmalar va kataloglar nashr etiladi. O‘zbekiston xalq xo‘jaligi yutuqlari ko‘rgazmasi, planetariy muzey tipidagi muassasalar qatoriga kiradi. Toshkent korxonalari, muassasalari va o‘quv yurtlarida tashkil qilingan muzeylar davlat muzeyi tarmoqlarini to‘ldiradi. Muzeylar yo‘nalishiga mos tarixiy eksponatlarni to‘plash, ularni o‘rganish va saqlanishini ta’minlash, ilmiy tekshirish ishlarini olib borish, ekspozitsiyalar tayyorlash va ko‘rgazmalar tashkil etish, noshirlik ishlari, xorijiy va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik muzeylar faoliyatining asosini tashkil etadi.

Shu bois, mamlakatimizda mazkur muassasalar faoliyatini takomillashtirish, ularning zamon talablari darajasida ish olib borishi uchun zarur sharoit va imkoniyatlar yaratilmoqda.

Soha muzeylari

Alisher Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyi O‘zbekiston Fanlar akademiyasining Alisher Navoiy nomidagi

Davlat adabiyot muzeyi ko‘p asrlik o‘zbek adabiyoti bilan bog‘liq bo‘lgan nodir qo‘lyozmalar, turli hujjatlar, rasmlar, xotiralar, fotosuratlarni to‘plovchi, saqlovchi va ko‘rgazmali materiallar tarzida namoyish etuvchi noyob madaniy-ma’rifiy va ilmiy maskandir. Muzey dastlab 1939-yil buyuk Alisher Navoiyning 500 yillik yubileyini o‘tkazish bo‘yicha tuzilgan Davlat qo‘mitasi qoshidagi ko‘rgazma shaklida barpo etilgan. 1947-yili ko‘rgazma zaminida adabiyot muzeyi tashkil topgan. Adabiyot muzeyi ko‘rgazma zallarida 17000dan ortiq tasviriy va o‘ymakorlik san’at asarlari, portretlar, noyob arxeologik

yodgorliklar, xalq amaliy san’ati namunalari naoyish qilinmoqda. Adabiyot muzeyi binosining o‘zi ham (1933-1936- yillar) noyob arxitektura yodgorligi hisoblanadi. Muzey Xalqaro Muzeylar Kengashi IKOM tashkiloti a’zosi.
Geologiya muzeyi

Geologiya muzeyining ko‘rgazmalar zallarida dunyo ahamiyatiga molik bo‘lgan Respublikamizning noyob geologik merosi ekspozitsiyalari namoyish etiladi. Muzey geologik obyektlarda mujassam ilmiy axborotni imkon qadar eng yuqori darajada taqdim etish va yoritib berish vazifasini bajaradi.

Geologiya muzeyi nafaqat fanning dalili sifatida, balki bilim olish va malaka oshirish dargohi sifatida ham faoliyat ko‘rsatadi. Bu yerda Respublikaning barcha geologik bilim yurtlaridan, oliy o‘quv yurtlaridan, kollej va maktablardan asosiy bilim bazasini o‘rganib ketishadi, hamda mineralogiya, petrografiya, poleontologiya va boshqa geologik yo‘nalishlarda ma’ruzalar o‘tkaziladi. Mamlakat geologiya tarmog‘ining yutuqlarini va geologiyaga doir bilimlarini aholi orasida ommalashtirishda faol ishtirok etadi.

Bundan tashqari, muzey turli chet el tashkilotlaridan, kompaniyalardan kelgan chet ellik olimlarga muzeyni tanishtirish ekskursiyalarini tashkillashtiradi.

Muzey zallaridan eksponatlar va boshqa ko‘rgazma jihozlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar o‘rin olgan. Ko‘rgazma materiallarining namoyish etilishi 3 tilda, ya’ni davlat tili, rus va ingliz tillarida olib boriladi. Muzeyga keluvchilarning har biri muzeydagi tarixiy obidalarni, tabiiy boyliklarning noyob turlarini ko‘rib, o‘zida yana bir karra yurtimizga nisbatan g‘urur tuyg‘usini his etadi.

O‘zbekiston Davlat san’at muzeyi

O‘zbekiston Davlat san’at muzeyi 1938-yi 19-aprelda tashkil etilgan. Muzeyning asosiy vazifasi O‘zbekistonning tasviriy san’ati bilan tanishtirish hisoblanadi. Bu yerda tasviriy san’atning tan olingan ustalari ijodi bilan bir qatorda, zamonaviy ijodkorlarning ishlari ham taqdim etilgan. Ekspozitsiyalar tez-tez yangilanib turiladi.

“Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi

“Qatag‘on qurbonlari xotirasi” muzeyi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2001-yil 1-may sanasi “Qatag‘on qurbonlarini yod etish kunini belgilash” to‘g‘risidagi Farmoni asosida “Shahidlar xotirasi” yodgorlik majmuida barpo etilgan. Muzey 2002-yil

31. 
    avgustda mamlakatda ilk bor nishonlangan “Qatag‘on qurbonlarini yod etish kuni”da tantanali ravishda ochilgan.
    

Yodgorlik majmui va muzey barpo etilgan joy XX asrning 20- yillaridan to ikkinchi jahon urushi boshlanguniga qadar sovet davlatining jazo organlari uchun qatlgoh vazifasini o‘tagan. Toshkent shahrida otilgan qatag‘on qurbonlari shu yerdagi uchta qatlgohga dafn etilganlar. Yodgorlik majmui ana shu sobiq uch qatlgoh hududlarini o‘zaro birlashtirib turadi. Agar ramziy sag‘ana yodgorlik majmuining memorial markazi hisoblansa, muzey binosi uning ma’rifiy markazi bo‘lib xizmat qiladi.
 Tarjima mashqi

Музеи – мост между прошлым и будущим

Музеи играют большую роль в получении знаний об истории нашей страны, ознакомлении молодого поколения с богатым духовным наследием народа.

В Узбекистане созданы и создаются все необходимые условия и возможности для совершенствования деятельности этих учреждений и их работы на уровне современных требований. Важным руководством к действию в этом направлении служат Закон Республики Узбекистан “О музеях” и Указ Первого Президента нашей страны “О коренном улучшении и совершенствовании деятельности музеев” от 12 января 1998 года.

***

В Самаркандской области в настоящее время действуют восемь музеев, в которых хранятся более 211 тысяч предметов и исторических документов – свидетельствующие о многовековой истории, культуры, богатого наследия наших предков. Объединяет все эти музеи, а также находящиеся на территории области, шесть исторических памятников и два святых места поклонения. В последние годы для Государственного музея истории культуры Узбекистана в Самарканде выделены 3 новых здания, оснащенных на современном уровне. Проведены ремонтные работы и оснащены в соответствии с современными требованиями областной краеведческий музей, музей “Афрaсиаб”, музейный комплекс Мирзо - Улугбека. В музее “Афрaсиаб” в котором накоплены редкие экспонаты, в 2014 году была проведена презентация реставрации настенных рисунков Афрaсиаба при участии послов зарубежных государств в нашей стране. Подготовлен видеофильм в

формате 3D о настенных рисунках Афрaсиаба.Три года назад была разработана виртуальная форма музейного комплекса Мирзо- Улугбека и размещена на его веб-сайте.

 Suhbat matni

Dunyoning mashhur muzeylariga sayohat Luvr muzeyi

Parijdagi Luvr muzeyi dunyoning eng katta va ko‘p tashrif buyuriladigan san’at muzeylaridan biridir. Muzey 1793-yilda ochilgan bo‘lib, Luvr qasri qirol saroyida joylashgan. Luvr qasrining asosiy qismida 1989-yilda mashhur shisha piramida qurilgan va hozirda muzeyga asosiy kirish zali hisoblanadi. Undagi eksponatlar turli xil davlatlar — qadimiy Misr, Yunoniston va Rim, O‘rta asr Yevropasi, Napoleon Fransiyasidan keltirilgan. Eng mashhur eksponatlardan biri, ko‘pchilikning e’tiborini tortgan Leonardo da Vinchining Mona Lisa asaridir.

Misr muzeyi

Qadimgi Misr davriga oid 120 mingdan ortiq noyob yodgorliklarni o‘zida mujassamlashtirgan, Qohiradagi Misr muzeyi dunyoning eng yaxshi muzeylaridan biri sanaladi. Muzey ikkita qism — yer osti va birinchi qavatdan tashkil topgan. yer osti qismida qadimiy misrliklar foydalangan papirus va tangalarning ko‘plab to‘plamlari saqlanadi. Birinchi qavatda esa qadimgi Misrning oxirgi ikkita sulolasiga oid eksponatlar va Qirollar vodiysidan olingan buyumlarni ko‘rish mumkin. Eng noyob yodgorliklar sirasiga Tutanxamon qabridan olingan buyumlar va saroy mumiyolari xonasida joylashgan Firavnlar davridagi 27 ta qirolning mumiyolari kiradi.

Vatikan muzeylari

VI asrda Rim Papasi Yuliy II tomonidan tashkil qilingan, Rimdagi Vatikan shahri ichida joylashgan Vatikan muzeylarini dunyoning eng noyob muzeylari qatoriga kiritish mumkin. Muzeylar asosan diniy zinapoyalar, Rafael xonalari va nafis bezatilgan ibodatxonadan iborat. Rim Papasi Yuliy II homiyligida 1508-1512-yillarda Mikelanjelo ibodatxona shiftlarini bezatgan. Bugungi kunda uzoq muhokamalardan keyin, ushbu shift Mikelanjeloning rassomchilikdagi eng katta yutug‘i ekanligi tan olindi.

Metropoliten san’at muzeyi

Metropoliten(poytaxt) san’at muzeyi Nyu York shahridagi Markaziy parkning sharqiy qismida joylashgan bo‘lib, Met nomi bilan ham mashhurdir. Ikkita qavatda joylashgan yuzlab xonalar o‘z ichiga butun dunyo bo‘ylab san’atning mavjud sohalaridagi 2 mln.dan ortiq eksponatlarni jamlagan. Muzeydagi doimiy ko‘rgazmalardan tashqari, u yerda yil davomida katta sayohat tomoshalari ham o‘tkaziladi.

Britaniya muzeyi

1753-yilda asos solingan Londondagi Britaniya muzeyi insoniyat tarixi va madaniyatini aks ettiradi. Muzeyda saqlanayotgan eksponatlar soni 7 mln.dan ortiq bo‘lib, unda dunyoning ko‘plab mintaqalari madaniyati boshlanishidan hozirgi kungacha bo‘lgan davrni aks ettiruvchi manbalar saqlanib kelinmoqda. Eng sara buyumlar qatoriga Rosetta toshi, ieroglifning shartli belgilarini o‘qish uchun kalit va Misr tashqarisidagi katta mumiyolar kolleksiyasi kiradi. Britaniya muzeyi Londondagi eng diqqatga sazovor joylardan biridir.

Ermitaj

Dunyodagi eng mashhur muzeylar deganda, barchaning ko‘z o‘ngiga Ermitaj muzeyi kelsa, ajab emas. Buyuk Yekaterina tomonidan 1764-yilda tashkil etilgan Sankt Peterburgdagi Ermitaj muzeyida dunyoning ko‘plab mintaqalaridan yig‘ilgan 3 mln.dan ortiq san’at va madaniyatga doir noyob buyumlar saqlanadi. Sayyohlarning diqqat e’tiborini qozongan ushbu muzeyni mashhur rassomlarning san’at asarlari bilan dunyoning eng yaxshi muzeylari ro‘yxatiga kiritish mumkin. Kolleksiyadan sobiq Rossiya imperatorlarining saroyi hisoblangan Qishgi saroydagi oltita tarixiy bino ham o‘rin egallagan.

 Lug‘at

o‘tmish – прошлое

kelajak – будущее, грядущее

amaliy - практический, действенный mumiyo – мумия