Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti «Elektr energetika»

III. Ishni bajarish tartibi:

O‘Jni ifodalovchi o‘zgaruvchilarning qiymatlari raqamli integrallash usulida hisoblanadi.

Tenglamalardagi o‘zgaruvchilarning vaqt doyimiy-lariga qarab, integrallash qadamini 0,0005–0,005 oraliqda tanlash tavsiya etiladi. Vaqt doyimiylari qanchalik katta bo‘lsa, integrallash qadami shunchalik katta bo‘ladi.

Natijalarni, jadval shaklida har 30-100 integrallash qadamidan so‘ng bosmaga chiqarish tavsiya etiladi.

Variantda, berilgan parametrlardan tashqari, integrallanadigan o‘zgaruvchilarning boshlang‘ich qiymatlari va boshlang‘ich shartlari kiritiladi.

G–M tizimdagi O‘Jni hisoblovchi dastur EHMga kiritilib, hisoblash natijalar bo‘yicha grafik quriladi.

3 jadval

№	Berilgan kattaliklar ko‘rinishi
	Tenglamadagi ko‘rinishi	Dasturdagi ko‘rinishi
1	Rq	RK
2	Rf	RF
3	Lq	LK
4	kq	KK
5	R0	RO
6	Te	TE
7	Tm	TM
8	de/dt	ED
9	Di1/dt	IA
10	diq/dt	IJ

10 PRINT "Laboratoriya ishi №3"

15 PRINT «Generator-motor tizimida o‘tkinchi jarayonlarni tekshirish»

20 U = 220: RB = 44.6: RF = 0: LB = 27.4: H = .001:

21 KB = 46.6: RO = .05: TE = .04: TM = .6

22 SCREEN 9

30 FOR T = 0 TO 500 STEP .05

40 IJ = (U - IB * (RB + RF)) / LB

50 JA = (IB * KB - ED - IA * RO) / TE

60 EJ = (IA * RO - IC * RO) / TM

70 IB = IB + IJ * H

80 IA = IA + JA * H

90 ED = ED + EJ * H

100 D = D + 1

110 IF D < 450 GOTO 127

120 PRINT "t="; T, " ed="; ED, "ia="; IA

124 PSET (T, 150 - ED * .5), 1

125 PSET (T, 150 - IA * .05), 1

126 D = 0

127 NEXT T

130 LINE (0, 0)-(0, 150), 1

140 LINE (0, 150)-(600, 150), 1

150 END

4 – Laboratoriya ishi
CHIZIQLI AVTOMATIK BOSHQARUV TIZIMLARINING BARQARORLIGINI TEKSHIRISH
I. Ishdan maqsad: Berilgan avtomatik boshqaruv tizimi barqarorligini Raus – Gurvits, Naykvist mezonlari bo‘yicha aniqlash bilan nazariy bilimlarni mustaxkamlashdan iborat.

II. Nazariy qism: Avtomatik boshqaruv tizimi (ABT)ishlash davrida doimo turli toydiruvchi ta’sirlar doirasida bo‘ladi va ABT yaratuvchilarining vazifasi uni turg‘un ishlashini hamda statik va dinamik xato-og‘ishlar miqdori talab doirasida bo‘lishligiga erishishdir.

CHiziqli yoki chiziqlashtirilgan tizimlar uchun barqarorlikni aniqlash, xususan, A.M. Lyapunov yaratgan nazariyaga asoslanadi. Barqarorlikning zarur va etarli sharti: bu birinchi yaqinlashish tenglamasining barcha ildizlarini щaqiqiy qismlari manfiy ishorali bo‘lishiga erishishdir. Agar birorta ildiz musbat xaqiqiy qismga ega bo‘lsa ham tizim beqaror bo‘ladi. SHu sababli, tizim barqarorligini tekshirish uchun uning tavsifiy tenglamasi ildizlarini hisoblab topish yoki bilvosita yo‘l bilan ularni ishorasini aniqlash kerak. YUqori darajali DT (differensial tenglama) ildizini aniqlash murakkab bo‘lganligi sababli, osonroq bo‘lgan bilvosita yo‘l bilan tenglama ildizlarining ishorasini aniqlab beruvchi yo‘llardan ayrimlari Naykvist, Gurvits va boshqa usullardan foydalanish talabalar uchun qulay bo‘ladi [1, 2, 3].