Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 

---

315 
Suvdagi koʻngilochar oʻyinlar.
 
Suzish  darslariga  albatta  suvda  koʻngil  ochar  oʻyinlar  kiritilishi  kerak. 
Jismoniy  rivojlanishda,  chiniqish  va  sogʻlomlashtirish  mustahkamlashda 
oʻyinlarning ta’siri kattadir. 
Oʻyinlarda  qatnashish  bolalarda  mustaqillikni  va  mashgulotlarda 
qiziqishlarni shakllanishiga yordam beradi. Bundan tashqari suvdagi koʻngil ochar 
oʻyinlar  orqali  avval  oʻtilgan  mashgʻulotlar  texnikasi  elementlari  va  boshqa 
mashqlarni takomillashtirish uchun ham foydalaniladi, Oʻyin qovdasiga koʻra faqat 
bolalarga tanish boʻlgan va barcha bajara oladigan mashklar yoki harakatlar oʻyin 
tarkibiga kiritiladi. 
Suzishga  oʻrgatishda  oʻyin  shaklida  ipshash  samarali  hisoblanadi. 
Quruklikdagi  sport  turlari  boʻyicha  bajarilishi  qiyin  bosqichlarning  barchasini 
suzishda qoʻllash mumkin. 
5. "Kimda koʻproq sharchalar". 
Oʻyin  vazifasi:  suv  tagida  turib  nafas  chiqarish  koʻnikmalarini 
takomillashtirish. 
Oʻyin  tartibi:  bittayaan  shugʻullanuvchi  suvga  boshi  bilan  shoʻngʻiydi  va 
ogzi  orqshsh  davomli  nafas  chnqaradi.  Kim  nafas  chuqargunga  qadar  koʻproq 
sharchalar  poydo  boʻlsa,  oʻsha  gʻolib  hisoblanadi.  Metodik  koʻrsatma:  suvga 
shoʻngʻishda chuqurroq nafas olishga e’tibor berish kerak.  
6. "Kim uzoqroq shoʻnshydi". 
Oʻyin  vazifasi:  tanani  silliq  qoʻyish,  oldinga  harakatlana  olish  va 
muvozanat  saklay  bilishga  oʻrgatish.  Oʻyin  tartibi:  Oʻkuvchilar  bir  shiringa 
boʻlib  saflanishadk  va  jamoa  berilishi  bilan  silliq  sirpanishadi.  Avval  koʻkrak 
(old)  bilan  keyin  chalqanchasiga  bajarishadi.  Metodik  koʻrsatma:  Old  bilan 
shoʻngishda qoʻllar oldinga uzatiladi. Orqa bilan sirpanishda avval qoʻllar tanaga 
yopishgan holda, keyin oldinga uzatilgan holda bajariladi Bu ishlarning barchasi 
basseynning  sayoz  joyida  bajariladi.  Musobaqa  elementlari  qoʻshilgan  oddiy 
oʻyikda  ishtirok  etish  oʻqituvchi  tomonidan  qoʻyilgan  vazifalarni  yaxshiroq 
oʻzlashtirishga  harakatni  oshiradi.  Bunaqangi  bellashuvlar  dars  jarayonini 
qiziqarliroq  boʻlishini,  bolalar  mashklarni  bajarishlarida  qiziqishlarini  oshiradi. 
Endi  bajarilishi  qiyinroq  boʻlgan  syujetli  oʻyinlarni  koʻrib  chiqamiz.  "Syujetli" 
harakterdagi oʻyinlar avvalgisiga qaraganda biroz qiyinroq boʻlib, bunda bolalar 
guruhlarga boʻlinib qatnashishadi. Kichik maktab yoshidagi bolalarni  suzishga 
oʻrgatishda bunday oʻyinlar oʻrgatishning asosiy materiali hisoblanadi. 
Oʻz tarkibiga koʻra bu oʻyin, dars tarkibiga bolalar suv sharoitiga yaxshi 
moslashib ancha-muncha harakatlarini oʻzlashtirib olganlaridan keyin kiritiladi. 
Bunga barcha turdagi oʻyinlar kiradi: "Kim tez suv tagiga bekinadi?" 
Oʻyin vazifasi: Suvga moslashtiruvchi, suvga itaruvchi, koʻtaruvchi kuchlari 
bilan tanishuv. 
Oʻyin  tartibi.  Shugʻullanuvchi  darsni  olib  boruvchiga  qarab  turadi  va  signal 
boʻyicha  suv  tagiga  shunday  oʻtirish  kerakki,  oʻyin  boshi  suv  yuzasida 
koʻrinmasligi kerak. Metodik koʻrsatma: SHoʻngish chogʻida chuqur nafas olib suv 
tagiga toʻshganda nafas chiqarish kerak. Bu suvning koʻtarish kuchini xis qilishga 
koʻmak beradi. 

---

316 
2.  "Yuvinish".  Oʻyin  vazifasi  bolalarini  suv  tagida  koʻzlarini  ochishga 
oʻrgatish.  Ish  tartibi  shugʻullanuvchi  signal  boʻyicha  "yuvinadi".  Kaftlariga  suv 
olib, uni yuziga sepadi. 
Metodik  kursatma:  Suv  yuziga  tekkanda  koʻzlarini  yummaslikka  e’tiborni 
qaratish kerak.  
3.  "Poezd  tunelda"  oʻyini.  Oʻyin  vazifasi:  oldin  takomillashtirish  va  suv 
ostida  koʻzlarni  ochib  joylarni  anikdash.  Oʻyin  tartibi:_Oʻyin  qatnashchilari  bir 
qator  boʻlko  safьshanishadi  va  oldinma-ketin  bellaridan  ushlashib  oladi.  Ikkita 
oʻyiqchi  alohida  holda  bir-biriga  qarab  qoʻllarini  ushlagancha  qoʻllariii  suvga 
tushirib tunel boʻlib turadi, "poezd"lar esa "tunel" orqali navbatma "Poezd" "tunel" 
orqali  oʻtib  oʻyinchilar  joylarini  tartibini  murakkaьlashtirish  "tunel"larni  har-xil 
oralikda oʻtsh chogida koʻzlarnk ochib oyoq va qoʻllarni eshkak holatida harakat 
qildirish  kerak.  Agar"  syujetlar  qiyinroq  boʻlsa,  u  holda  qoʻshimcha 
tushuntirishlar quruklikda ham ba’zi elementlar koʻrsatib beriladi. Syujetli oʻyinlar 
jamoa ishtirokchilaridan element harakatlarini galma-gal bajarishlarni talab qiladi. 
Shuning  uchun  har  bir  oʻquvchi  harakatlarni  bajargan  zahotiyoq  oʻqituvchidan 
baholab  berish  talab  etiladi.  Oʻqituvchi  oʻyinning  tartib  qoidasini  aniq  qilib 
tushuntirishi, boishovchini ta’yinlashi va oʻyindagi ishtirok etuvchi guruhlarni teng 
kuchlar ostida boʻlishiga e’tibor berishi zarur. 
Agar  kichik  yoshdagi  bolalar  bilan  bunday  oʻyinlarni  oʻtkazish  tashkil 
etilsa u holda oʻqituvchining oʻzi ham oʻyinda ishtirok etishi maqsadga muvofiq 
hisoblanadi.  Bu  usul  orqali  oʻqituvchi  oʻyinga  tez  moslashib  ketishlarini  toʻfi 
tashkillashtirgan boʻladi. Endi syujetli oʻyinlarga misollar keltiramiz. 1. "Karaslar 
va  karplar"  Oʻyin  vazifasi:  Suvda  oʻzini  yahshi  xis  qilish,  suvdagi  harakat 
koʻnikmalarini  oʻzlashtirish  va  suvdan  chuchimaslikka  oʻrgatish.  Oʻyin  tartibi: 
Shugullanuvchilar ikki jamoaga boʻlinib  biri "karaslar" ikkinchisi "kargshar" deb 
nomlanadi  va  ikki  shirishga  boʻlib  bir  metrli  oraliq  masofada  bir-bkriga  teskari 
urilib turishadilar. Boshqaruvchi qachonki  karaslar deyishi bilan nomini eshitgan 
jamoa  ishtirokchilari  belgilangan  marra  sari  qochishadi.  "Karplar"  jamoasi  esa 
burilib  ularni  tutib  qolishga  harakat  qiladilar,  bunda  rakibiga  qoʻl  tegishi  ham 
tutilgan hisoblanadi. Sigaal boʻyicha jamoalar joy-joyiga qaytishadi va oʻyin qayta 
boshdan boshlanadi. 
Boshlovchi  baralla  ovozda  jamoalar  nomlarini  aytadi:  "karaslar"  yoki 
"karplar"  shundan  keyin  oʻz  nomini  eshitgan  guruh  belgalangan  chegara  sari 
qochishadi. 
Oʻyin davomida qoʻlga tushib qolgan oʻyinchilari kam boʻlgan guruh golib 
hisoblanadi. 
Metodik  koʻrsatma:  Oʻyin  oxirida  ikkala  jamoa  ham  bir  hisobda  bir  xil 
nomlanadi. 
Bu oʻyinlar turida "Qoch-quvla" yugurish va suzish boʻyicha estafeta va kim 
tez shoʻngʻiqdi kabi oʻyinlar alohida oʻrin egallaydi.  
v) Jamoalarga boʻlinish bilan oʻyin.  
Bundan oʻyindar qatnashchidan katta irodaviy kuch, oʻzini tuta bshshshlik va 
mustaqillik  talab  qiladi.  Jamoada  qatnashish  bilan  bola  jamoada  muomalaga 
oʻrganadi. Uning yoshidagi oʻrtogʻini xis qilish tarbiyalanadi. Shuning uchun oʻyin 

---

317 
vaqti oʻqituvchi oʻquvchining xulq atvoriga , oʻrtoklari bilan muomalasiga,  oʻyin 
qoidalariga  amal  qilishiga  va  qoʻpol  harakat  qilmasligiga  e’tibor  berishi  kerak. 
Oʻyin yakunlanganch oʻkdtuvchi oʻyin natijasini, golibni va oʻyinda alohida yaxshi 
jixatlari bilan boʻlganlarni e’lon qilishi kerak. 
Darsga  toʻgʻri  oʻyin  tanlash  shugʻullanuvchilar  jismoniy  va  aьushy 
zoʻriqishlarini tartibga solishga imkon beradi. 
Har  xil  koʻngilocharlar  va  oʻyinlar  darsning  asosiy  qismi  oxiri  yakuniy 
qismiga  5-20  daqiqa  qolganda  beriladi.  Ba’zan  oʻyin  mazmuniga  qarab  koʻproq 
vaqtga ham choʻzilishi mumkin. Toʻp bilan suvda oʻtkaziladgan oʻyinlar: 1. Suvda 
Voleybol.  Oʻyin  vazifasi:  Suvda  yangi  koʻnikmalar  olish.  Oʻyin  tartibi: 
Shugullanuvchilar  doira  shaklida  turib,toʻpni  xavoda  oʻynaydilar  va  iloji  boricha 
pastka  tushirmaslikka  harakat  qilishadi.  Metodik  koʻrsatma:  Oʻyin  basseynning 
sayoz va chuqur joylarida oʻtkaziladi, Oʻyinchilarning va ruxiy zoʻriqishlar olishini 
hisobga  olish  zarur.  Shugʻullanuvchilarni  oʻyin  me’dalariga  tegmasdan  turib, 
ularda zerikishlar boʻlmasdanoq oʻyinini oʻz vaqtida tamomlash maqsadga muvofiq. 
Agar  oʻqituvchi  bolalarda  oʻyinga  qiziqish  yoʻqolganini  va  ular  oʻyin  shartlarini 
bajarishmayotganligini koʻrsa oʻyinni toʻxtatishi va uni yakunini oʻtkazish kerak. 
Suzish  sport  turining  oʻquv-uslubiy,  ilmiy-nazariy  asoslari,  umumiy  va 
maxsus  mashqlari,  shu  mashqlarni  qoidalari  va  bajarish  texnikasini  oʻrgatishni 
oʻrgatish orqali ushbu ixtisoslik fanini oʻzlashtirishga qoʻyilgan talablarni amalga 
oshirishga erishish mumkin boʻladi.