Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

6. Suzishga oʻrgatishning asosiy vositalari.
 
Urgatishning  asosiy  vositalari  deyilganda  -umumiy  rivojlantiruvchi, 
tayyorlov va maxsus mashklar tushiniladi. 
1) U.R.M.: kuch, tezlik, chaqonlik, chidamlilik va egiluvchanlik kabi asosiy 
jismoniy  –sifatlarni  takomillashtirishga  imkon  yaratadi.  U.R.M.  umurtqa 
pogʻonasini  toʻgri  oʻsishi,  koʻkrak  qafasini  kengayishi,  qoʻl-oyoq  muskullari  va 
tananing  boshqa  alohida  muskullarni  toʻgri  rivojlantirishda  davolovchijismoniy 
tarbiyaning  ham  asosiy  vositalaridan  hisoblanadi.  Bundan  tashqari  U.R.M.  ish 
bajarish 
imkoniyatlarini 
oshirishda 
harakatchanlik 
koʻnikmalarini 
takomgoshashtirish  bilan  birga  kishida  uddaburonlik  doirasini  kengaytiradi. 
Tarbiyaviy  ahamiyatiga  koʻra  U.R.M.  gimnastik  mashq  elementlaridan"  yurish, 

---

307 
yugurish, sakrashlar kabi mashqlar shaklida bajariladi. 
2) Tayyorlov mashqpari jismoniy sifatlar,ini texnikaviy rivojlantirishga imkon 
beradi.  Bundan  tashqari  suzish  koʻnikmalariga  oʻrgatish  va  bazi  bir  suzish 
elementlarini rivojlantirish uchun zarur omil hisoblanadi. Tayyorlov mashqlari 3 ta 
guruhga boʻlinadi: 
a) suvga mostlashuv uchun T.M. 
b) yengillashtirilgan usullar bilan suzishga oʻrgatish uchun T.M. 
v) sportcha suzishga oʻrgatysh uchun tayyorlov mashklari. 
a) Suvga moslashuv uchun T.M. oʻrganuvchiga suv oldida yuzaga keladigan 
vahimalarni yengishda, tanavi suvda gorizontal holatga keltirishga oʻrgatshsh(a va 
oddiy harakatlarni oʻzlashtirishga yordam beradi. 
b)  Yengillashtirilgan usul  bilan  suzishga  oʻrgatish  uchun  T.M  oʻrganuvchiga 
sportcha suzish usuli harakatlari texnikasini oʻrgatish uchun tag zamin hisoblanadi. 
Ular oʻz tarkibiga texnika elementlarini oʻrgatish va toʻliq koordinatsiyada suzishda 
(qoʻl,  oyoq  va  nafas  olish  harakatlari)  uchun  xuddi  oddiy  sidralish  harakatlarini 
oladi. Suzishning sportcha usulini oʻrgatishga tayyorgarlik oʻz tarkibiga quruklikda 
harakat mashqlarini imitatsiya qilishni va suvda bajariladigan mashqlarni kiritadi. 
Quruklikdagi 
bajariladigan 
maxsus 
gimnastik 
mashqlar 
kuch 
va 
egiluvchagoshkki  rivojlantirishga  qaratilgan  boʻladi.  Suvda  tayyorlov  mashqlarini. 
Oʻtkazish  toʻliq  oʻrgatishda  ham,  sportcha  suzish  elementlarini  oʻzlashtirishda 
ham qoʻl keladi. 
Bu quyidagi mashklarga boʻlinadi: 
a)  oyoq  va  nafas  olish  harakatlariga  oʻrgatish,  oyoq  harakatlarini  nafas 
olishni moslashtirish. 
b) qoʻl harakatlariga va nafas olishni moslashtirish. 
v) mashklarga toʻligʻicha oʻrgatish uchun mashgʻulotlar. . Maxsus mashklar 
- snortcha suzish, suzish usulini takomillashtirishda xatolarni toʻshrlash yoʻlida va 
suzish texnikasnni biroz yaxshiroq variantlarini oʻzlashtirish uchun qoʻllaniladi. 
-  Suzishga  oʻrgatish  shakli  va  usullari  -  suzishga  oʻrgatishning  3  ta  shakli 
mavjud: 1. guruhlab; 2 yakka holda va guruhdarni jamlagan holda. 
- I 
- 
shaklida shugʻullanuvchilar guruh bilan bir xilda 
oʻrgatiladi. 
- II - shaklda suzishni bilmaydiganlar bilan koʻproq 
shugullaniladi. 
- III - shaklga yondoshuv maktabda, oʻquv maskani va suzish toʻgaraklarida 
mashgulotlar olib borishning asosiy shakli hisoblanadi.