Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

юрув эди: отув эди
. Буни Хоразм (қипчоқ) шеваларида ҳам 
учратиш мумкин: 
баръби: дъм
, 
баръви: дънг, баръви: дъ, баръви: дък, 
баръви: дънглер, баръви: дъ (лер). 
Ўзбек шеваларида равишдошнинг
- ганъ//- канъ, - ғанъ//- қанъ 
каби 
аффикслари учрайди:
 
кўргани, эшиткани; чықғанъ, эшытқанъ 
(қипчоқда) 
каби.
Ўзбек шеваларида ҳаракат номи шаклларидан -
мəк, -мақ
ўғуз 
шеваларида учрайди
. гътмəк ( кетмоқ ), ойнамақ ( ўйнамоқ ) каби. 
Қарлуқ –чигил-уйғур лаҳжасида ҳаракат номининг –
ъш, -уш
шакллари 
қўлланилади
. əйтъш, бълъш// айтиш, билиш; коруш, боруш// кўриш, 
бориш 
каби. 
Ўзбек шеваларида равиш сўз туркуми. 
Ўзбек адабий тилидагидек, 
ўзбек шеваларида ҳам равишлар англатган маъноларига кўра ҳолат, ўрин, 
пайт, мақсад, миқдор-даража равишларига бўлинади. Ҳолат равиши иш-
ҳаракатнинг қай тарзда бажарилишини билдиради. 
 
Ўзбек шеваларида 
н
כ
х
כ
сдан (тўсатдан), с
כ
ппайип
(бир 
ўзи, ёлғиз 
турибди) 
каби бир қанча ҳолат равиши учрайди.
Ўзбек халқ шеваларида иш-ҳаракатнинг бажарилиш ўрнини билдирган 
ўрин равишлари ҳам мавжуд бўлиб, улар турли кўринишларга эга. Адабий 
тилимиздаги у, бу, шу олмошлари билан шаклланган 
бу йер, у йер, шу йер, 
бу ёқ, у ёқ, шу ёқ
каби ўрин равишлари қарлуқ лаҳжасига оид шеваларда 
бер, шер, бəғ, шəғ, 
כ
ғ
тарзида қўлланилади. Бу равишлар келишик 
қўшимчаларини олганда қуйидагича кўринишга эга бўлади: 
берə, шерə, 
буй
כ
ққə, 
כ
ққə, шуй
כ
ққə каби.
Агар бу равишлар мана, ана, ўша сўзлари 

---

61 
билан келса,