Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

 Феълнинг функционал шакллари. 
Ўзбек шеваларида феълнинг 
функ-ционал шакллари : равишдош, сифатдош, ҳаракат номи ўзбек адабий 
тилида- гидек бўлсада, уларнинг шевалараро ўзига хос хусусиятлари 
учрайди.
Ўзбек шеваларида ўтган замон сифатдош формаси –
йан 
кўрсаткичи 
билан шаклланиши қайд этилган
. кейан (келган), бўйан (бўлган). Бу 
Бухоро, Навоий вилояти шеваларида учрайди.
Ўғуз лаҳжасига оид шеваларда сифатдош формаси –
əн //-ан
аффикси 
билан ҳам шаклланади. 
келган-гəлəн
каби. 
Шү вах авчының мылтығи 
елиннан душип гидан.
Ўзбек шеваларида келаси замон сифатдош формаси-
дъган //-дъг
ͻн 
//-
й-тък
ͻн 
//-й-кон 
кўрсаткичлари билан шаклланади. 
борадъган // 
борадъгͻн, борайтък
ͻн
, айтайтъ
кͻн, 
борайкͻн, айтайкͻн 
каби. Бу Бухоро, 
Навоий вилоят шеваларида учрайди.
- (и) б]
равишдош қўшимчаси асосан 
+ (и) п
[б>п]
формасида 
қўлланилади. Бу эса I шахс бирлик ва кўплик (-
ман, -миз
<биз) 
шахс-сон 

---

60 
аффикслари таркибидаги 
[м]
товушини ҳам жарангсизлаштиради
. 
[бм>пм>пп]: кел-ъб-мен>кел-ъп-мен>кел-ъп-пен, кел-ъб
-
мъз>кел-ъп-
мъз, кеппъз
каби. Шунингдек, 
[пм>мм]
ҳодисаси ҳам учрайди: 
айтъпмен> 
əйтъммен (айтибман), келъммəн. 
Шеваларда 
–б (-иб) 
равишдош қўшимчаси 
[в]
формасида қўлланилади: 
кетъведъ, ейтъведи, баръви: дъм
каби. Бу ҳолат Фориш шеваларида ҳам 
учрайди.