Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

(у, 
ү
, о, о) 
бўлса, кейинги 

---

39 
бўғин ва қўшимчаларда лабланмаган унлилар лабланади: 
қурулуп, уч
ү
нчи, 
кунум, бузулуп, дж
үзү
 г
үм
, отғ
ү
з
үп каби.
Умлаут- 
унлиларнинг регрессив ассимиляциясидир. Бу қонунга кўра 
қўшимчадаги олд қатор унли асосдаги орқа қатор унлини ўзига 
мослаштириб олади.
Бу ҳодиса қисман ўзбек адабий тилида ҳам қайд қилинади. Умлаут 
уйғур тили ва ҳозирги ўзбек тилининг Наманган шаҳар, Уйчи, Чортоқ, 
Учқурғон, Янгиқўрғон туманларининг айрим қишлоқ шеваларига хослиги 
қайд қилинган. Умлаутнинг уч кўриниши: палатал, лабиал, ва лингвал каби 
турлари умлаутли шеваларда учрайди. Наманган умлаутлашган шеваларида 
умлаутнинг биринчи ва иккинчи турлари мавжуд. Биринчи тур : [ 
тəшъ]-
тоши, [қəшъ]-қоши, [мəл- мол, мəлъм-молим]
каби; иккинчи тур: [ 
тон
ү
р]-тандир
, [
ɔдɔ 
ү
лд
ү
] –адо бўлди
каби.
Умлаутнинг учинчи тури уйғур тилигагина хосдир. 
катти-кетди, 
касиш-кесиш
ва б. ш. к. 
 Унлиларнинг бирламчи, иккиламчи ва эмфатик чўзиқликлари
.
Ўзбек шеваларида мавжуд бўлган чўзиқ унлилар хусусиятига кўра 
икки хил бўлади : бирламчи чўзиқ унлилар ва иккиламчи чўзиқ унлилар 
каби 
Бирламчи чўзиқлик
. Ўзбек шеваларида туркий тилларнинг дастлабки 
даврларига хос бўлган сўзларнинг биринчи бўғинидаги унлиларнинг 
чўзиқлиги, яъни бирламчи чўзиқлик учрайди. Бундай чўзиқ унлиларнинг 
мустақил фонема сифатида сақланганлигини Жанубий Хоразм, Иқон, 
Қорабулоқ, Форш шеваларида кўриш мумкин
. [бо: ш-ба: ш], [а: т]-[а: д],