Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

: сə: ɔп, къ: тɔп, 
ухлəп, бɔръп
каби. 
[б>п]
ҳодисаси барча туркий тиллар учун ҳам хос. Бу 
ўзгариш озарбайжон тилининг шарқий группа диалектида ва шеваларда 
борлиги қайд этилган.
Ундош товушлардан 
[б>в]
ва 
[б>м]
ўзгариши шеваларда кўп 
учрайдиган ҳодисалардандир: 
нɔвуд, ювɔр, нəверə, ювɔр, мунчə, муни; 
[п]
ундош
 
товуши барча ўзбек шеваларида сўзнинг ҳамма бўғинларида 
учрайди. 
[п]
ундоши баъзан 
[б] 
ундоши каби сўзнинг бошида, охирида 
жаранглилашади, [б] ва [п] товушлари ўртасидаги ярим жарангли портловчи 
товуш каби эшитилади. М. : 
чəб (чап), гəб (гап), хəтчоб (хатчўп) 
каби. Бу 
ҳодиса ҳозирги туркий тилларда, масалан, нўғай тилида ҳам қўлланилади: 
пичоқ, она
сўзлари 
бъшақ, аба
шаклида талаффуз қилинади. Ўзбек 
шеваларида ҳам 
пъчɔқ
сўзи
бъчɔқ
деб
 
талаффуз этилади. Қадимги туркий 
тилларда ҳам бъшақ тарзида ишлатилган (ДЛТ, 1, 325).
 
Ўзбек шеваларида 
[п>в) 
ўтиш ҳодисаси ҳам мавжуд. Бу кўпроқ 
қипчоқ лаҳжасидаги шеваларда учрайди. М. : 
чɔв (чоп), тɔв (топ), тевə 
(тепа) 
каби. 
Мɔнъ гɔвъм
шу кабилар.

---

33 
 [ ф] 
ундоши қарлуқ-чигил-уйғур лаҳжасидаги шеваларда (Самарқанд, 
Бухоро типидаги шевалардан бошқа барча шеваларда) 
[п]
ундошига ўтади. 
пəрқ, пəлəк, пɔнтəн
. Талаффузда [п] товушининг спирантизацияси 
(сирғалишга мойил бўлиши) 
[п]
товуши ўрнига 
[ф]
товушининг пайдо 
бўлишига олиб келади.