Олабўжи романдан катта хикоя

қайтиб кетишида бир сир бор. 
Ниҳоят, Ултоннинг кўзи Қизилмозорга қадалди-ю, хаёлидаги 
савол-мулоҳаза ўрнини манзара... 
...ғиштин сағана, унинг пойида тиз чўкиб ўтирган дока рўмолли 
аёл, шам ва болакай эгаллади. 
Ултон карахт, дами ичига тушиб кетгандай эди. 
Босиқ тап-тап товушлардан Ултон ҳушёр тортди ва Қорабойни 
кўриб, ҳатто хурсанд бўлди. 
– Э-э, Қорабой. 

---

85 
– Биласизми, ака, менинг асли отим – Ашим, – деди у ҳансираб. 
– Ашим, Ҳошим, – такрорлади Ултон. – Яхши-ку? Нега Қорабой 
бўлдинг? 
Қорабой синиқ ишшайди. 
– Бўтабой Сўпи шундай деб атади. Шу билан ке-етдик Қорабой 
бўлиб. 
– Ҳим-м, – Ултон ғижинди. – Ўзлари оппоқ экан-да! 
– Энди, тожикман-да. 
Ултоннинг кўнгли маҳзун бўлиб, йигитчани бағрига босгиси 
келди: ажабо, ер юзида борми яна шундай икки халқ? Ҳар жиҳатдан, 
ҳамма жиҳатдан бир-бирига яқин. Фақат тилдаги фарқ айтилмаса... 
Бироқ ўзбеклашиб кетган тожиклар ҳам, тожиклашиб кетган ўзбеклар 
ҳам сон-саноқсиз. 
Ултон Қорабой-Ашимнинг кифтига кўл ташлаб хўрсинди. 
– Биласанми, дунёда паст халқ йўқ, – деди. – Йўқ! – Кейин 
шикастa табассум қилди. – Фақат биттагина халқ ўзини “улуғ” деб 
атайди. 
– Ўрислар? 
– Балли. – Ултон ғижиниб кулди. – “Улуғ” демасанг, кўплари 
ҳайрон бўлади-я?.. Тавба! – Ашимнинг тирсагидан олиб тупроқ 
ёнбағирдан энаркан, баттар дилтанг бўлди. – Қандай улуғ ёзувчиларни 
берган-а, бу халқ... Уларнинг олтин асри – ўн тўққизинчи аср эди. 
Бизники ўн бешда қолиб кетган... – Сўнг: – Э, фалак! – дея шошқин 
сойга қараб хитоб қилди. – Ўлмаган қул кўраверар экан... – У қармоқни