Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Клиник манзараси:
Зарарланган тишда чуқур кариес каваги бўлиб, тиш 
тожининг ранги ўзгарган, кавак ичида грануляцияли тўқима бўлиши мумкин. 
Милкдаги оқма йўлидан ажралма чиқади, айримларда – оқма ичидан грануляцили 
тўқима бўртиб чиқиб туради. Оқма йўл терига очилганида, унинг атрофидаги 
тўқималар яллиғланади, тери қизариб, кўкимтир–тўқ қизил тус олади, гоҳида 
юпқалашиб, бичилади. Оқма вақти-вақти билан бекилиб, ажралма чиқмай қолади. 
Оқма атрофида кечган пролифератив яллиғланиш ҳисобига бириктирувчи 
тўқимадан тортма шаклланади. Пайпасланганда тиш илдизидан ташқаридаги 
оқмага йўналган қалин пилик тортма аниқланади. Оқма ичидан грануляцияли 
тўқима бўртиб чиққанлиги учун “миграцияловчи гранулёма” деб аталган. Аслида, 
у грануляциялар ҳосил қилиб кечувчи периодонтитнинг бир белгиси ҳисобланади.
Патологик анатомия:
1) периодонтда кечаётган йирингли яллиғланиш 
суякни емириб, милкда оқма ҳосил қилади; 2) емирилган соҳада суяк илиги 
ўрнини грануляцион тўқима эгаллайди; 3) одатда суяк тиш каваги остидан 
емирилади ( резорбцияга учрайди) ва шу соҳада ҳосил бўлган грануляциялар 
ўсиб, тиш ва кариес кавагини тўлдиради; 4) тиш канали кенг бўлса, грануляцияли 
тўқима унинг ичига ўсиб киради, сурункали гангреноз пульпитга хос оғриқ ва 
қонаш кузатилади. Оқманинг каерда очилиши илдизнинг ҳолатига боғлиқ. Милк 
четига яқин очилса, у илдиз сўрилиб (калта) кичиклашганлиги ёки 
шаклланмаганлигидан далолат беради. Шундай ҳолат грануляциялар тиш 
бифуркациясидан чиққанда ҳам кузатилади. Кечаётган патологик жараён сут 
тиши илдизининг сўрилиши секинлашишига ёки тўхтаб қолишига сабабчи 
бўлади. Илдиз сўрилиб, калта бўлиб қолган бўлса, гранулялар милкни тешиб 
чиқади ёки лунж ҳамда лаб соҳаларида ҳам оқма йўли очилиши мумкин.
Рентгенологик текширувда 
сут тишининг сурункали грануляция ҳосил 
қилувчи периодонтитида деструкция ўчоғи кўпроқ бифуркация атрофида 
138 

---

аниқланади. Бундай ҳолатни Чупринина (1985) пульпа чириндиси ва 
инфекциянинг тиш каваги тубида жойлашган қўшимча каналлар орқали 
бифуркацияга чиқиши билан изоҳлайди. Деструкция кенг ва чуқур тарқалиб, 
илдизлар атрофи ҳамда улар орасидаги оралиқни қамраб олиши ва доимий тиш 
куртагигача ўтиши мумкин. Жараён суякда кечганлиги боис Т.Ф. Виноградова 
бундай ҳолатни “сурункали остит” деб атаган. 
Сут тишларида сурункали 
грануляциялар ҳосил қилиб кечувчи периодонтитнинг доимий тиш куртагига 
таъсири унинг ривожланиш даражасига боғлиқ:
1) сут тиши атрофида кечаётган сурункали периодонтит доимий тиш 
куртаги шаклланишининг дастлабки босқичида ( минералланишдан аввал) 
бошланса, куртак нобуд бўлади. Рентген тасвирида куртак кўринмайди, унинг 
атрофидаги кортикал пластинка эса узилиб кўринади;
2) куртакда минералланиш бошланган бўлса, периодонтдан тушган 
инфекция уни нобуд қилмаса ҳам, минералланиш жараёнига салбий таъсир этади. 
Клиник жиҳатдан у маҳаллий гипоплазия ёки Турнер тишлари шаклида кўринади. 
Бундай тишнинг тожи яхши ривожланмаган, эзилган, сарғиш рангда, гоҳида 
эмаль аплазияга учраган бўлади;
3) доимий тиш тож қисми шакллангандан сўнг, сут тишнинг илдизи 
атрофида кечаётган деструктив жараён давом этаверса, куртак атрофидаги 
кортикал пластинкани емириб, ўсиш соҳасини нобуд қилади, натижада тиш 
куртаги ўсишдан тўхтайди ва ёт моддага ёки секвестрга айланади.
4) Сут ва доимий тишлар орасидаги суяк емирилса, илдизи шаклланмаган 
доимий тиш ёриб чиқади. Илдиз шаклланмай қолганлиги учун тиш қимирлаб 
қолиши ёки бутунлай чиқиб кетиши мумкин.
5) Сут тишида кечаётган яллиғланиш жараёни ривожланаётган доимий 
тишнинг ретенцияси ёки кистасига сабабчи бўлиши мумкин.