Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

 
17 

---

Оғиз бўшлиғининг ривожланиши 
Тил биринчи уч жабра равоқлари ва мезенхимал ҳужайралардан ҳосил 
бўлган латерал тил дўмбоқчаси ҳамда улар оралиғида жойлашган кичик (тоқ) 
бўртма (tuberculum impar) дан шаклланади. 
Тилнинг олдинги 2/3 қисми латерал тил дўмбоқчаларидан ривожланади. 
Тил ва чайнов мушаклари биринчи жабра равоғидан ривожланади. 
Тил мушаги – тил ости нерви (XII), тил илдизи – тил-ҳалқум нервининг се-
зувчи толалар (XI) ва адашган(X); тил танаси – уч шохли нерв(V) билан иннерва-
ция қилинади. 
Тилнинг таъмни ҳис қилиши VII ва IX жуфт нервлар афферент толалари-
нинг биргаликда таъм сўрғичларидаги ўзгаришларни сезиши воситасида амалга 
оширилади. 
Эмбриогенезнинг 4-ҳафтасида – кўп қатламли ясси эпителий ҳосиласидан 
қулоқ олди сўлак бези; 6-ҳафтада– жағ ости; 8–9 ҳафтада– тил ости сўлак безлари 
ривожлана бошлайди. 
 
Жағларнинг ривожланиши 
Юз ривожланишининг дастлабки босқичларида юқори жағ бурун ўсиғи 
билан бирикиб, юзнинг ўрта қисмини ҳосил қилади. Шу соҳада 6 та суякланиш 
ўзаклари ҳосил бўлади– дастлаб танглай ўсиғи ва юқори жағнинг ён қисмларида, 
кечроқ – кесув тишлар суягининг жағ билан бирикиш соҳасида пайдо бўлади. 
Юқори жағ ривожланишидаги ўзига хос ҳусусият шундаки, у тоғай 
босқичини четлаб ўтиб, бириктирувчи тўқимадан (суяк) ҳосил бўлади. 
Пастки жағ ривожланиши Меккель тоғайи атрофидаги клетчаткада ҳосил 
бўлган бир нечта суякланиш нуқталаридан бошланади.Меккель тоғайи атрофида 
қопловчи суяк шаклланади. Тоғай эса сўрилиб, ўз ўрнини ўсаётган пастки жағ 
танасига бўшатади. 
Пастки жағнинг бурчак ва шох қисмлари, Меккель тоғайига боғлиқ 
бўлмаган ҳолда, алоҳида суякланиш нуқталаридан ўсади. 
18 

---

Пастки жағнинг суякланиши бир ёшгача давом этади ва иккала (ярим) 
томониларнинг ўзаро бирикиши билан тугалланади. 
Ҳомила ривожланишининг 3- ойида пастки жағнинг альвеоляр ўсиғи ва 4-
ойда юқори жағ альвеоляр ўсиғи ривожлана бошлайди. 
Альвеоляр ўсиқ жағ танаси билан бола туғилганидан сўнг пастки жағда – 
бир ой, юқори жағда уч ой ўтиб сўнг бирикади. 
Тишлар чиқиши билан альвеоляр ўсиқнинг шаклланиши тугайди. Тишлар 
илдизларининг шаклланиши тугаллангандан сўнг альвеоляр ўсиқлар 
асосларининг ривожланиши ўз якунига етади. 
Болалар жағ суякларининг ичида тиш куртаклари ривожланиши ҳамда 
ёриб чиқиши жараёнлари таъсирида жағлар суяклари ҳам ўсиб шаклланади.