Odilqoriyev X. T. Davlat va huquq nazariyasi darslik toshkent «Adolat» 2018 uo‘K: 321. 01+340(075. 8)

Huquqiy prinsiplar huquqiy tizim doirasidagi rahbariy g‘oyalar yig‘indisini tashkil etadi. Mazkur tushuncha kompleks xususiyatga ega. Chunki, huquqiy tizimning har bir elementi o‘z prinsiplariga ega.
Huquqiy prinsiplar – yo‘naltiruvchi, dastlabki g‘oya bo‘lib, insonlarning o‘z oldiga qo‘ygan maqsadiga erishish uchun xizmat qiladigan, asosiy yo‘nalishni ko‘rsatib beradi. Huquqiy tizimni shakllantirishda huquqiy prinsiplar (rahbariy g‘oyalar)ning faol harakatini ta’minlash alohida ahamiyat kasb etadi.
Huquq ijodkorligi – jamiyat va davlatning huquqiy ehtiyojlarini aniqlash va baholash, vakolatli organlarning huquqiy hujjatlarni shakllantirish va qabul qilish faoliyatini qamrab oluvchi jarayon.
Huquqni amalga oshirish – huquq normalari orqali ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish yoki huquqni amalda tatbiq etishda namoyon bo‘ladi.
Huquqni amalga oshirishning birlamchi shakli qonun chiqarish bo‘lsa, ikkilamchi shakli ular orqali ijtimoiy munosabatlarga ta’sir etishdir.
Huquqiy munosabatlar – huquq normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar. Huquq sohalariga ko‘ra ular: konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar, jinoiy-huquqiy munosabatlar, ma’muriy-huquqiy munosabatlar, fuqaroviy-huquqiy munosabatlar va boshqa turlarga ajraladi.
Huquqiy tartibga solish mexanizmi jamiyatda turli-tuman ijtimoiy munosabatlarga muntazam ravishda va muayyan ketma-ketlikda ta’sir etish jarayonidir. Ijtimoiy munosabatlar mazmuni hamda huquqiy normalar ruhi mamlakat intilayotgan maqsad va vazifalar, ya’ni: bozor iqtisodiyotiga o‘tish, huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo etish manfaatlari bilan chambarchas bog‘liq.
Yuridik muassasalar – huquqiy tizimning muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Yuridik muassasalar deb – huquq ijodkorligi, huquqni tadbiq etish, uni muhofaza qilish hamda huquq buzilishlariga qarshi kurash bilan shug‘ullanadigan davlat va boshqa ijtimoiy tashkilotlar tizimiga aytiladi.
O‘zbekiston Respublikasida yuridik muassasalar tizimiga, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti apparati, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O‘zbekiston Respublikasi sud hokimiyati organlari, O‘zbekiston Respublikasi prokuratura, bojhona va soliq organlari, O‘zbekiston Respublikasi ichki ishlar vazirligi, shuningdek vakillik hamda davlat boshqaruv organlari, advokatura va hokazolar kiradi.