Odilqoriyev X. T. Davlat va huquq nazariyasi darslik toshkent «Adolat» 2018 uo‘K: 321. 01+340(075. 8)

1. Normativ xususiyatga ega bo‘lgan tarkibiy elementlar:
a) huquq; b) huquq tizimi; d) huquqiy prinsiplar; e) huquqning manbalari.
2. Harakatda (muayyan jarayon orqali) ifodalanadigan tarkibiy elementlar:
a) huquq ijodkorligi; b) huquqni amalga oshirish, qo‘llash jarayoni;
d) huquqiy munosabatlar; e) huquqiy tartibga solish mexanizmi; 3. G‘oyaviy-mafkuraviy mazmunga ega bo‘lgan elementlar:
a) huquqiy ong; b) huquqiy madaniyat; d) huquqiy mafkura; e) huquqiy siyosat; f) yuridik fan (huquqiy tafakkur); g) qonuniylik muhiti va huquqiy tartibot rejimi.
4. Tashkiliy tarkibiy elementlar:
a) yuridik muassasalar: huquqiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi davlat or-
ganlari va huquqni muhofaza qiluvchi idoralar.
Huquqiy tizimni tushunishda uning tarkibiy qismlari mazmunini chuqur bilish muhim ahamiyat kasb etadi. Quyidagi elementlar bir butun yaxlit holda huquqiy tizimni tashkil etadi: huquq, huquq tizimi, huquqiy tamoyillar, huquq ijodkorligi, huquqni amalga oshirish, huquqiy munosabatlar, huquqiy tartibga solish mexanizmi, yuridik muassasalar tizimi, yuridik amaliyot, huquqiy siyosat, huquqiy mafkura, huquqiy ong, huquqiy madaniyat va boshqalar. Huquqiy tizimning har bir elementiga alohida to‘xtalamiz.
Huquq – jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi, fuqarolarning hayotiy faoliyatini belgilab beruvchi, davlat tomonidan qabul qilingan yoki ma’qullangan yashash qoidalari tizimidir.
Yuqorida ta’kidlanganidek, huquq tizimi – bu huquqning tarkibiy tuzilishi bo‘lib, o‘z tarkibiga huquq normalari, huquq institutlari va huquq sohalarini qamrab oladi. Huquq tizimi huquq normalarining tashkiliy tuzilishi bo‘lib, uning mavjud bo‘lishi obyektiv shart-sharoitlarga (milliy, madaniy, tarixiy va sh.k.) bog‘liq va huquqning ichki tuzilishini ifodalaydi. Huquq tizimi huquqiy tizimning normativ asosi hisoblanib, boshqa tarkibiy elementlarning shakllantiruvchi va harakatini tartibga soluvchi birlamchi omil sifatida namoyon bo‘ladi.