Ochiq usuldagi konchilik ishlarini meyorlashtirish

2-rasm. Bloklarni ishlash ketma-ketligi. “Ishlar-chо‘qqilar” turdagi tarmoq jadvali


3-amaliy mashg‘ulot
“Gorizontal konlarni qazib olishda kon ishlarini tashkil etish”

Gorizontal konlarni qazib olishda kon ishlarini tashkil etishni loyihalashtirishda ishchi zaboylarning dinamikligi va turdosh (yо‘ldosh) ishchi pog‘onalarda kon ishlarini mutanosib rvishda rivojlantirish qonuniga asoslanadi.

Kon-geologik sharoitlarga qarab ishchi zonasi bir va undan ortiq ishchi pog‘onalarni о‘z ichiga olishi mumkin. Ochish jinslarini ag‘darmalarga yoki bevosita yuzasini ochish ishlari uchun mо‘ljallangan ekskavatorlar, yoki maxsus transportlar bilan yetkaziladi.
Boshlang‘ich ma’lumotlar ehtimollilik kattaliklari hisoblanganligi munosabati bilan alohida kо‘rsatkichlar bо‘yicha qaror qabul qilishdan avval ularning haqqoniyligini va tavakkalchilikning qabul qilinayotgan darajasini yaxshilab baholash kerak.
Yuzasini ochish va qazib olish ishlarini tashkil etish. Ish jarayonini fosforitlar konlaridan birining misolida kо‘rib chiqamiz. Yuzasi ochilgan jinslar ikki qatlam bilan ifodalangan: yuqoridan toshloq bо‘lmagan yumshoq, pastdan esa toshloqli (oxaktoshlar). Toshloqsiz ma’dan.
Kon kо‘ndalang zaxodkalar (kirib chiqish) bilan qaziladi va jinslarni ishlangan makonga bevosita tashib borish amalga oshiriladi. (3- rasm). Dastlab yuzasi ochilgan toshloq jinslarni maydalash uchun burg‘ulash-portlatish ishlari olib boriladi.
Burg‘ulash ishlaridan kamida 150 m ortda qolgan holda ikkita nimpog‘onani ishlovchi ESH-15/90 rusumli draglayn harakatlanadi. Yuqorigi pog‘onada u yumshoq jinslarni chiqqarib oladi, pastki pog‘onada esa- oldindan portlatilgan toshloq jinslar chiqari olinadi; u jinslarni xam bu jinslarni ham ag‘darmaga joylashtiriladi.
Yuzasini ochish ishlarining ketidan jinslarni qazib olish uchun mо‘ljallangan EKG-4,6 ekskavator harakatlanadi, u fosforitli ma’danni chiqarib oladi va ularni samosvalga yuklaydi.
Misol. Ishlarni tashkil etishni “Fosforit” ishlab chiqarish birlashmasi 5- sonli karyerining janubiy qanoti misolida kо‘rib chiqamiz.
ESH-15/90 ochish ekskavatori yumshoq va toshloq jinslarda ishlaydi. Uning unumdorligi bu jinslar xajmlarining nisbatiga bog‘liq, chunki toshloqli jinslarda unumdorlik birmuncha pastdir.
Ekskavatorning unumdorligini aniqlash uchun (m/smena) ikki yilda ikkita ekskavatorlar bо‘yicha ma’lumotlar tahlil qilingan (4- rasm) va statistik tahlil asosida quyidagi tenglama hosil qilingan edi:

Q_vi=4965(1-0,26λi), (19)

λi – ekskavtorning bir marta kirib-chiqishida toshloqli ochilgan jinslarnng ulushi;

λi=Hsk: (Hmi+Hski), (20)

Hski va Hmi – toshloq va yumshoq lahmlarga mutanosib quvvat, m

Biz kо‘rib chiqayotgan holatda Hm=7,7 m va Hsk=10,1 m λi=0,57.
Ekskavatorning hisob unumdorligi:

Q_v=4965(1-0,26·0,57)=4230 m3/smenu.

Yuzasini ochish uchun bir marta kirib-chiqishda qazib olinadigan jinslar xajmini quyidagi formula bо‘yicha aniqlaymiz:
V_v=AL(Hm+Hsk).
Zaxodka (kirib-chiqish) kengligi A=40 m i ishlar fronti uzunligi L=1300 m bо‘lganda
V_v=40·1300(7,6+10,1)=925600 m³.

Bir zaxodka (kirib-chiqish)da draglayn bilan ishlash vaqti

T_v=V_v:Q_v=925600:4230=219 smen=73 sut.

Qoplama jinslarni ochish zaboylarining siljish tezligi

Burg‘ulash-portlatish ishlari olib boriladigan bloklar front bо‘yicha L_bl=120 m uzunlikka ega deb qabul qilamiz. Unda ekskavator ushbu uzunlikni bosib о‘tishi uchun vaqt

t_b=L_bl: v_v=120:5,94=20 smen. ni tashkil etadi.

Bu vaqt ichida blok uchastkasida toshloq jinslarni burg‘ulash va portlatish zarur.

Zaxodkada qoyali jinslarning xajmi

V_sk=H_skAL=10,1·40·1300=525200 m³.

Portlatish quduqlarining talab etiladigan uzunligi

L_skv=V_skv: ω=525200 : 32=16412, 5 m,

ω – 1 m quduqdan kon massasining chiqishi m³; ω=32 m³/m.

Agar SBSH-200 burg‘ulash dastgohining unumdorligii Q_b=168 m/smena bо‘lsa va dastgohlar bir kecha kunduzda ikki smena ishlasa, unda zaxodkada barcha quduqlarni burg‘ulashi mumkin bо‘lgan dastgohlarning talab etiladigan soni T_v=73 sut (kecha-kunduz):

Bitta dastgohni qabul qilamiz.
Bitta zaxodkada ma’dan xajmi
V_r=ALH_rγ,
bunda H_r – ma’dan plasti (qatlami) qalinligi, m; Hr=2,6 m; γ- zichligi rudi, t/m³; γ=2,02 t/m³.
V_r=40·1300·2,6·2,02=273104 t.
Qazib olish ishlari uchun mо‘ljallangan ekskavatorning ehtimolli unumdorligi
Q_d=V_r: T_v=273104:73=3741 t/sut.

Kо‘ndalang zaxodkalar (kirib chiqish) bilan qazish va jinslarni ishlangan makonga bevosita tashib borish sxemasi

ESH-15/90 ekskavator unumdorligining toshloqli ochish jinslalri ulushiga bog‘liqligi

Kon ishlarini L=f(T) tashkil etish jadvalini tuzamiz. Bloklarni burg‘ulash va portlatish ishlari shtrixlangan tо‘g‘ritо‘rtburchaklar bilan kо‘rsatilgan (5- rasm). Ochish ishlari ekskavatorining burg‘ulash-portlatish ishlaridan 150 m ortda qolgan holda harakatlanishi tо‘g‘ri a - a’ bilan kо‘rsatilgan, qazib olish ishlari ekskavatori esa ochish ishlari ekskavatoridan 150 m ortda qolgan holda harakatlanishi tо‘g‘ri b - b’ bilan kо‘rsatilgan. Ekskavatorlarning bir joydan boshqa joyga harakatlanib kо‘chishi shtrixli liniyalar bilan kо‘rsatilgan (harakatlanib bir joydan boshqa joyga kо‘chish vaqti 6 smena). Bitta zaxodkada ishlash sikllining umumiy davomiyligi 224 smenani tashkil etadi.

T_g ochish ishlari ekskavatorining yiliga ishchi smenalari soni T_g=680 smen.
Ishlar frontining bir joydan boshqa joyga siljish tezligini quyidagi formula bо‘yicha aniqlaymiz

A_r=LN_rvγ=1300·2,6·124,3·2,02=848670 t/god.

Hisob -kitoblar natijalari jadvalda keltirilgan

N p/p	Nm, m	Nsk, m	A, m	L, m	Lbl, m	ω, m3/m	Qb, m/smenu	Tv, sut	Nr, m	γ, t/m3	Tg, smen
1.	8	10,2	40	1200	150	30	168	73	2,5	3,1	680
2.	7,5	11,1	45	1100	110	31	168	73	2,7	3,4	680
3.	9	12,3	50	1300	90	32	168	73	3,1	2,7	680
4.	8,1	10	55	1400	140	33	168	73	3,4	2,6	680
5.	10,2	13,4	60	1000	130	34	168	73	3,2	3,9	680
6.	11,3	14,2	40	1200	125	35	168	73	2,9	3,5	680
7.	7,9	9,9	45	1100	120	30	168	73	2,7	2,2	680
8.	7,1	10,6	50	1300	100	31	168	73	3,7	2,4	680
9.	6,7	9,6	55	1400	90	32	168	73	3,1	2,6	680
10.	5,9	8,7	60	1000	110	33	168	73	3,2	3,5	680
11.	9,5	11,9	40	950	140	34	168	73	3,7	3,4	680
12.	9,6	11,8	45	1200	150	35	168	73	2,8	2,6	680
13.	8,2	10,6	50	1300	125	36	168	73	2,6	2,4	680
14.	7,4	10,4	55	1400	120	30	168	73	4,0	2,5	680
15.	10	14,7	60	900	160	31	168	73	2,5	3,7	680

4- amaliy mashg‘ulot
«Tik tushuvchi konlarni ishlashda kon ishlarini tashkil etish»


Tik tushuvchi konlarni ishlashda kon ishlarini tashkil etishni rejalashtirish turdosh ishchi pog‘onalarda kon ishlarini mutanosib ravishda rivojlantirish qonuniga va kon ishlarining pasayishi va ishchi pog‘onalarning siljishi tezliklarining nisbatlariga asoslangan. Ishlarni tashkil etish asoslantiriladigan asosiy kо‘rsatkichlariga karyerni chuqurlashtirish va ishchi pog‘onalar siljishining kerakli tezliklari kiradi.
Agar rejani bajarish uchun kerakli tozalash ishlari tezligini kamaytirish ho (6 rasm), unda quyidagi bog‘liqlik asosida
(21)
barcha ishchi pog‘onalar siljishining kerakli gorizontal tezligini aniqlash mumkin
(22)
Unda karyerni chuqurlatishnng kerakli tezligini oson topish mumkin.
, (23)
Bunda β – karyerni chuqurlatish yо‘nalishining burchagi, gradus (6-rasmda AV liniyasi bо‘yicha).



1 rasm. Kon ishlari h_g va qazib olish h₀ ishlari pasayishi tezliklarining ishchi bо‘lmagan bortning h_b shakllanishi tezligi bilan о‘zaro ta’siri

Ishchi bо‘lmagan bortning shakllanishi tezligi

, (24)
Bu yerda, θ – ishchi bо‘lmagan bortni qoplash burchagi, gradus
Karyerni tezlik bilan chuqurlashtirishning h_g texnikaviy imkoniyatlarini tekshirish uchun ushbu jarayonning bajarilishini tashkil etishni kо‘rib chiqish zarur





Ишчи бўлмаган бортнинг шаклланиши
тезлиги


б ctgy- ctgQ
Ochish ishlari va karyerning yangi gorizontlarini tayyorlash ishlarini tashkil etish.

Ishlar frontni yangidan boshlash uchun karyeri chuqurlashtirish ishlarini amalga oshirish lozim. Bu ishlarni tashkil etishni L=f(T) jadval asosida loyihalashtiriladi .

Karyerda ichki halqali (yoki boshi berk) transheyalar bilan ochish usuli qо‘llaniladi deb faraz qilamiz. 1-sonli ekskavator gor. +50 m (7-rasm, a) gorizontda kirish transheyasini AF kavlab beradi, sо‘ngra esa shimolga kesadigan transheyani kavlab boradi (olib boradi). Bu ish L=f(T).jadvalda AF va FD liniyalari bilan kо‘rsatilgan.
Transheya zaboyi F nuqtadan shimolga 1t masofada siljib borayotganda, 2- sonli ekskavatorni qо‘yish mumkin va kesadigan transheyani janub tomonga о‘tish amalga oshiriladi (liniya FE).