О.ҚАюмов чет эл адабиёти тарихи илк урта асрлар, уйгониш даври ва XVII asr

ДУБРОВНИК УЙҒОНИШ ДАВРИ АДАБИЁТИ
Ўрта асрларда Дубровник шаҳар-республика идора усули билан бошқариладиган кичик давлат эди. Далмацьянинг қирғоқ бўйидаги бир қисми, шунингдек, Адриатик денгизининг қатор ороллари унга қарар эди. XИИИ–XИВ асрларда Дубровник сиёсий ва иқтисодий томондан бирмунча ривожланади. Ҳунармандчилик цехлари юзага келади, қўшни мамлакатлар – Болгария, Венгрия ва Сербия билан савдо алоқаси олиб боради. XВ–XВИ асрлар мобайнида ҳунармандчилик яна ҳам кенгайиб, савдо-сотиқ ишлари кучаяди, маданий турмушда ҳам ўзгаришлар юз бера бошлайди. Бироқ XВИ асрнинг 20-йилларида Дубровникнинг Туркияга қарам бўлиб қолиши унинг ички ҳаётига ҳам таъсир этади: Дубровникнинг саноати қисқаради, денгиз савдоси тушкунликка учрайди, кўп кишилар шаҳарни ташлаб, бошқа мамлакатларга кўчиб кетишга мажбур бўладилар.
Дубровник адабиётининг гуллаши шаҳар-республиканинг ривожланган даври – XВ–XВИ асрларга тўғри келади. Бу адабиёт хорват ва серб халқ оғзаки ижоди традициялари негизида юзага келади. Дубровник Уйғониш даври адабиёти гуманистик ғояларни тарғиб қилиши билан жанубий славянлар маданияти тарихида ёрқин намуналик хизматини ўтайди. Лирика, эпос ва драматик жанрлар келиб чиқади.
Дубровник адабиётининг дастлабки вакиллари Жоре Држич (1461-1501) ва Шишко Менчетич (1457-1527) халқ қўшиқлари руҳида севги лирикасини яратадилар. Буларнинг ижоди итальян гуманисти Петрарканинг лирик қўшиқларини эслатса ҳам, лекин реалистик йўналишнинг кучлилиги билан ундан ажралиб туради. Шу даврнинг прогрессив шоирлари Ганнибал Лучич (1480-1553), Андрей Чубранович (1480-1530) поэзияга миллий ватанпарварлик руҳини киритадилар. Бу нарса Г.Лучичнинг хорватларнинг турклар билан бўлган курашини акс эттирган драма-диалоги «Канизак»да, А.Чубрановичнинг итальян карнавали темасини ёритган «Циганка» асарида очиқ ифодаланади.
XВИ асрнинг охири, XВИИ асрнинг биринчи ярмида яшаган йирик Дубровник ёзувчиси Жон Палмотич (1606-1657) ижодида миллий эпик ва драматик жанрлар яна юқори босқичга кўтарилади. Унинг тарихий сюжет асосида ёзилган «Павлимир», «Цаптислава», «Бисерница» драмалари миллий руҳ билан суғорилган. Умумий душманга қарши славян халқлари бирлигини юзага келтириш масаласи Дубровник адабиётининг асосий темаларидан бири ҳисобланади.