O ‘zbekiston tarixi (xvi—xix asrning birinchi yarmi)

Hunarmandchilik

Xiva xonligi tarixiy manbalarida hunar-
mandchilikning 27 sohasi qayd etilgan.
Amalda esa, ular bundan-da ko‘p bo‘lgan.
Hunarmand malakali usta bo‘lishi uchun ko‘p yil mashaq-
qatli mehnat qilgan.
Hunarmandlar o‘z uyushmalariga ega edilar. Bu uyush-
malar hunarmandlaming faoliyatini tartibga solib turardi. Shu
yo‘l bilan ularning manfaatini himoya ham qilardi. Uyushma
boshlig‘i xonning xazina siyosatini o‘tkazuvchi shaxs ham
hisoblanardi.
Xiva ustalarining juda oz qismi xususiy ustaxona — do‘koniga
ega edi. Hunarmand o‘z uyida ham do‘kon ochishi mumkin edi.
Ko‘pchilik hunarmandlar xonga va boshqa badavlat kishilarga
tegishli do‘konlarni ijaraga olib mehnat qilishardi. Ayrim
hunarmandlar buyurtma asosida ham ishlardi.
Qishloq xo‘jaligi Xonlik aholisi, asosan, qishloq xo‘ja-
ligi bilan shug‘ullangan. Dehqonchilik
va u bilan bog‘liq bo‘lgan chorvachilik qishloq xo‘jaligining ikki
asosiy sohasi edi.
Dehqonchilikda g‘alla, paxta va poliz mahsulotlari yetish-
tirish yetakchi o‘rin egallagan. Ekinzorlaming yarmidan ortig‘ida
g‘alla yetishtirilgan. G‘allachilikda kuzgi bug‘doy ekish yetakchi
o‘rin egallagan. Dehqonlaming don ekinlaridan mo‘l hosil
olishlariga hatto chet elliklaming ham tan berganligiga tarix
guvoh.
Chunonchi, Xivaga kelgan yevropalik sayyohlardan biri
aytgan quyidagi so‘zlar manbalarda saqlanib qolgan: Ger-
maniyaning o‘zida dalada ishlovchilaming Xivadagidek mirish-
korligini ko‘rmaganman“. Don ekinlari ichida jo‘xori ekish
bug‘doydan keyin ikkinchi o‘rinda turgan. Sholi esa, asosan,
suv ko‘p hududlarda yetishtirilgan. Ekinzorlaming 1/5 qismida
paxta yetishtirilgan.
Xonlik iqtisodiyotida pillachilik ham muayyan ahamiyatga ega
bo‘lgan. Poliz mahsulotlari ichida Xorazm qovunining dovrug‘i
keng yoyilgan edi. Bundan tashqari, xonlikda bog‘dorchilik ham
dehqonchilikning rivojlangan sohalaridan biri bo‘lgan.
Xonlikning ichki va tashqi savdosidan
davlat xazinasiga dumstgina daromad