O ‘zbekiston tarixi (xvi—xix asrning birinchi yarmi)

§. Xiva xonligining iqtisodiy va madaniy hayoti


Xonlikdagi shaharlar hayoti


Xiva xonligida Xiva, Ko‘hna Urganch,
Yangi Urganch, Vazir kabi o‘nlab
shaharlar mavjud bo‘lgan. Ulardan
eng qadimiysi Xiva shahri bo‘lib, u „Ming gumbaz shahri“
nomi bilan ham mashhurdir. XIX asming birinchi yarmida Xiva
shahrida 2 ta xon saroyi, 17 ta masjid va 22 ta madrasa mavjud
bo‘lgan. 1997-yilda uning 2500 yilligi nishonlandi. Bu haqda
UNESCO 1995-yilda qaror qabul qilgan edi. Bu qaror — Xiva
shahrining jahon madaniyati taraqqiyotida tutgan alohida
o‘mining e’tirofi bo‘ldi. Bugungi avlod o‘z ota-bobolarining
madaniy meroslari bilan haqli ravishda faxrlana oladi.
Xiva shahri miloddan awalgi V asrda bunyod etilganidan buyon uning tarixi butun Xorazm tarixi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib keldi. Xivaning mashhurligi u bunyod etilgan davrlardanoq Sharq bilan G‘arbni bog‘lovchi savdo yo‘li o‘tganligi bilan izohlanadi.
Xiva shahri XVII asming I choragidan 1920-yil fevraligacha Xiva xonhgining poytaxti bo‘lgan.
, 1646-yilda Abulg‘oziyxon hozirgi Ur-
angi rganc ganch shahriga asos soldi. Abul-
g‘oziyxon asos solgan bu shahar Yangi Urganch deb atalgan. Yangi Urganch shahri Buyuk ipak yo‘lida joylashganligi tufayli tez sur’atlar bilan rivojlangan savdo va hunarmandchilik markaziga aylangan. Shaharda ko‘plab mayda do‘konlar va ustaxonalar ishlab turgan. Bunga yuqorida qayd etilgan Amudaryoning o‘z yo‘nalishini o‘zgartirib, Orol dengizi tomon oqa boshlagani, buning oqibatida Xorazmning qadimdan madaniyat markazi bo‘lib kelgan shahri Gurganjning (Ko‘hna Urganch) suvsiz qolganligi sabab bo‘lgan edi. Shundan keyin qadimgi Gurganjning nomi Ko‘hna Urganch bo‘lib qoldi. Abulg‘oziyxon Yangi Urganchga asos solgach, Vazir shahrining aholisini ham shu yerga ko‘chirgan. Shu tariqa bu shahar o‘z ahamiyatini butunlay yo‘qotgan.


79