212
9-bob. TIJORAT BANKLARIDA ASOSIY VOSITALAR VA
KAM BAHOLI, TEZ ESKIRUVCHI BUYUMLARNING AUDITI
9.1. Bankning asosiy vositalari auditini tashkil qilish va
rejalashtirish
9.2. Nomoddiy aktivlar auditi ahamiyati
9.3. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlarning auditi
9.1. Bankning asosiy vositalari auditini tashkil qilish va
rejalashtirish
Asosiy vositalar auditini tashkil qilish, rejalashtirish, audit dasturi
va axborot manbalari hamda auditorlik faoliyatini rivojlanishi
O‘zbekiston Respublikasida
hozirda jadal kechmoqda. Auditning
boshqa obyektlarida b
o‘
lgani kabi asosiy vositalarni audit qilishning
ham bugungi kunda tobora dolzarbligi ortib bormoqda. Xoh majburiy
auditorlik tekshiruvi b
o‘
lsin, xoh tashabbuskorlik tarzidagi auditorlik
tekshiruvi b
o‘
lsin asosiy vositalarni tekshirish auditorlik tekshiruvining
diqqat markazida turadi.
Asosiy vositalar auditini tashkil etishda asosan tashqi audit
tomonidan
o‘
tkaziladigan auditorlik tekshiruvlari k
o‘
zda tutiladi. Tashqi
auditni
o‘
tkazishda, avvalambor, auditorlarning malakasi yuqori
b
o‘
lishligi talab etiladi.
Asosiy vositalarni audit qilishni tashkil qilish quyidagi ketma-
ketlik asosida amalga oshirilsa, maqsadga muvofiq b
o‘
ladi:
asosiy vositalarning kirimini
tekshirish;
asosiy vositalarni hujjatlashtirishni tekshirish;
asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblanishini tekshirish;
asosiy vositalar b
o‘
yicha jadallashtirilgan amortizatsiyaning
q
o‘
llanilishini tekshirish;
asosiy vositalarni ta’mirlashni va smetalarning haqiqiyligi
hamda t
o‘g‘
riligini tekshirish;
asosiy vositalarning chiqim qilinishi maqsadga muvofiq
ekanligini tekshirish;
213
asosiy vositalarning ijarasini, ijara to
‘
lovlarining kelib
tushishini tekshirish;
asosiy vositalarning sotilishi va boshqacha chiqib ketishi
b
o‘
yicha moliyaviy natijalarning t
o‘g‘
ri aniqlanganligini tekshirish;
Tijorat banklarida inventarizatsiya
o‘
tkazish tartibini hamda
inventarizatsiya natijalarini tekshirish.
Asosiy vositalarni audit qilishdan oldin audit dasturi tuziladi. Audit
dasturi auditning umumiy rejasini rivojlantiradi
va audit rejasini amalda
r
o‘
yobga chiqarish uchun zarur b
o‘
lgan auditorlik faoliyatiga doir
qoidalar mazmunining batafsil r
o‘
yxatini
o‘
z ichiga oladi. Auditor audit
dasturini hujjatli rasmiylashtirishi, har bir bajariladigan auditorlik
qoidasini raqam yoki kod bilan belgilashi kerak, shunday tartibda auditor
ish jarayonida
o‘
zining ish hujjatlarida mijozlarga havola qilish
imkoniyatiga ega b
o‘
ladi.
Mazmuniga k
o‘
ra auditorlik taomillari
o‘
z ichiga buxgalteriya
hisobida hisobvaraqlar b
o‘
yicha aylanmalar va qoldiqning t
o‘g‘
ri aks
ettirilganligini batafsil tekshirishni oladi. Auditorlik taomillari dasturi
bank shunday aniq batafsil tekshirishlar uchun auditor harakatlari
r
o‘
yxatidan iborat b
o‘
ladi. Taomillarga k
o‘
ra auditor buxgalteriya
hisobining ayni qanday b
o‘
limlarini tekshirishini belgilashi va
buxgalteriya hisobining har bir b
o‘
limi b
o‘
yicha audit dasturini tuzishi
kerak b
o‘
ladi.
Auditni
o‘
tkazish shartlari va auditorlik taomillari natijalarining
o‘
zgarishiga bo
g‘
liq holda audit dasturi qayta k
o‘
rib chiqilishi mumkin.
O‘
zgarishlarning sabablari va natijalari hujjatlashtirilishi kerak.
Auditorlik dasturining har bir b
o‘
limi b
o‘
yicha auditorning ish
hujjatlarida rasman aks ettirilgan xulosalari auditorlik hisoboti (tijorat
bank rahbariyatiga yozma axborot) va auditorlik xulosasini tuzish uchun
asos materiali, shuningdek, tijorat bankining moliyaviy hisoboti
t
o‘g‘
risida auditorning xolis fikrini shakllantirish asos b
o‘
lib
hisoblanadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, asosiy vositalar auditini
o‘
tkazayotganda auditorlar auditorlik tekshiruvini
o‘
tkazishning shu
tartibdagi dasturini tuzishi lozim, deb
o‘
ylaymiz. Agarda bu tartib milliy
214
auditorlik tashkilotlarida keng q
o‘
llanilsa, auditorlik tekshiruvini
o‘
tkazishning kam xarajatli, kam vaqt sarflaydigan, shu bilan birga ilmiy
asoslangan aniq rejasini tuzishga imkon yaratilishiga zamin
tayyorlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
