O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘ rta max sus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

9.2. Nomoddiy aktivlar auditi ahamiyati 
 
Auditorlik  tekshiruvi  keyingi  bosqichi  bank  nomoddiy  aktivlar 
bilan  muomalalarini  tekshirishdan  iboratdir.  Bu  jarayonda  nomoddiy 
aktivlarni  inventarizatsiya  qilish  sifati,  ularni  qabul  qilish,  nomoddiy 
aktivlarga  eskirish  hisoblash,  ularni  chiqib  ketish  tartiblari  auditorlik 
tekshiruvidan 
o‘
tkaziladi. 
Nomoddiy  aktivlar 
–
  bu  nomonetar,  identifikatsiya  qilinadigan 
aktivlar b
o‘
lib, moddiy va jism shakliga ega b
o‘
lmagan, foydali xizmat 
muddati  bir  yildan  ortiq  b
o‘
lgan,  hamda  ulardan  bank  xizmatlari 
k
o‘rsatishda  yoki  ma’mur
iy  maqsadlar  uchun  foydalanishga 
m
o‘
ljallangan aktivlardir
32
. 
Nomoddiy  aktivlarga  patentlar,  mualliflik  huquqlari,  gudvill 
(goodwill),  savdo  markalari,  kompyuter  dasturiy  ta’minotlari, 
litsenziyalar va shu kabilar tegishlidir. 
Agar dasturiy ta’minot tegishl
i jihozning tarkibiy qismi b
o‘
lsa, u 
moddiy aktiv sifatida qaraladi. Agar dasturiy ta’minot tegishli jihozning 
tarkibiy qismi b
o‘
lmasa, u nomoddiy aktiv hisoblanadi. 
Nomoddiy  aktiv  boshlan
g‘
ich  (haqiqiy)  qiymati 
–
  bu  nomoddiy 
aktivlarni  sotib  olish  yoki  yaratish  bilan  bo
g‘
liq  b
o‘
lgan,  t
o‘
langan 
soliqlar,  bojxona  bojlari  va  yi
g‘
imlari,  shuningdek,  yetkazib  berish  va 
o‘
rnatish  bilan  bo
g‘
liq,  o
‘
rnatishga  hamda  aktivdan 
o‘
z  maqsadi 
b
o‘
yicha  foydalana  olish  uchun  uni  ishchi  holatiga  keltirish  bilan 
bevosita  bo
g‘
liq  b
o‘
lgan  boshqa  har  qanday  haqiqiy  xarajatlarning 
summasidir.  Nomoddiy  aktivlarning  qiymatiga  t
o‘g‘
ridan-t
o‘g‘
ri 
taalluqli  xarajatlar,  masalan,  yuridik  xizmatlar  uchun  kasbiy 
                                                           
32
 
O‘zbekiston  Respublikasi  banklarida  nomoddiy  aktivlar  buxgalteriya  hisobini  yuritish  bo‘yicha  Yo‘riqnoma 
(Markaziy bank 12.10.2003 y. N 519 (23/8) qarori, AV 14.01.2003 y. N 1199 bilan ro‘yxatga olingan)
 

---

219 
 
ra
g‘
batlantirishlar (gonorarlar)ni 
o‘
z ichiga oladi. Haqiqiy qiymatga ega 
b
o‘
lish  uchun  barcha  savdo  chegirmalari  va  qaytarilgan  mabla
g‘
lar 
chiqarib tashlanadi.  Bankning  nomoddiy  aktivlari  quyidagi  usullarda 
shakllanadi: 
  1) sotib olish;  
  2) bank ichida ishlab chiqish (yaratish); 
  3) tekinga olish. 
22-jadval