O zbekiston badiiy akadem iyasi


M avzuni m ustahkam lovchi savollar



Download 2,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/47
Sana06.07.2022
Hajmi2,71 Mb.
#746842
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   47
Bog'liq
HAKIMOV A. O\'ZBEK XALQ AMALIY SAN\'ATI

M avzuni m ustahkam lovchi savollar:
1. R ossiya Turkistonni bosib olishining badiiy hunarm andchilik 
sohasidagi ta ’siri qanday boMgan?
2. R ossiya fabrika m ahsulotlarining m ahalliy hunarm andchilikka 
k o ‘rsatgan salbiy ta ’siri qanday b o ‘lgan?
3. B adiiy to ‘qim achilik m ahsulotlarida anilin b o ‘yoqlarining 
ishlatilishining oqibatlari qanday?


4. 0 ‘zbekiston am aliy san ’ati sh o ‘rolar tuzum i sharoitida qanday 
boMgan?
5. 
0 ‘zbekistonda 
badiiy 
sanoat va 
n o a n ’anaviy 
bezak 
sa n ’atining shakllanishi va xalq am aliy sa n ’ati bilan bogMiqligi 
nim adan iborat?


9-MAVZU. MUSTAQILLIK DAVRI O ZBE K 1STO N AMALIY
SA N ’ATI
Reja:
1. O 'zb ekistonn ing davlat m ustaqilligiga erishishi — halq am aliy 
san ’atining tarixid a yangi sahifa.
2. M ustaqillik davri am aliy sa n ’atining asosiy turlari va ularning 
sharhi.
3. 
M ustaqillik davrida a n ’anaviy badiiy hunarm andchilik 
a n ’analarini saqlash va uni qayta tiklash m uam m olari.
1991 yilda O 'zbekiston davlat m ustaqilligiga erishgach, uning 
tarixida yangi davr boshlanib, m adaniyat va s a n 'a t sohalarida ham 
yangi 
tarixiy 
sahifalar 
ochiladi. 
M adaniy 
m erosga, 
m illiy 
qadriyatlarga m unosabat tubdan o ‘zgarib, am aliy sa n ’at sohasida 
yangi jara y o n yu z beradi. U nutilgan an 'an av iy bayram lar, urf- 
odatlar, 
udum lar, 
shuningdek, 
bir 
qator 
y o 'q o lib
ketgan 
hunarm andchilik turlari qayta tiklandi. A m aliy sa n ’at sohasida 
“U stoz-shogird” tizim i y o 'lg a q o 'y ilib , hunarm andlarning ijtimoiy 
m avqei o 's a boshladi. B ozor iqtisodiyotiga o 'tish jarayonini 
e ’tiborga olib, am aliy san ’at ustalari uchun soliq sohasida davlat 
tom onidan bir qator im tiyozlar yaratilib berildi. Bu davrda 
O 'z b ek isto n xalq am aliy sa n ’atini rivojlantirish uchun Y U N ESK O
va boshqa xalqaro tashkilotlar ham m uayan darajada k o ‘m aklashadi. 
1990- yillarga kelib, 0 ‘zbekistonning iqtisodiy ahvoli v a a n ’anaviy 
hunarm andchiligi estetikasi nihoyatda ayanchli h o latg a tushib 
qolgan, XIX asr va XX asr boshi kashtachiligi a n 'an asi yo 'q otilgan , 
ham m a sohada fabrikada ishlab chiqarilgan m atolar va su n ’iy yoki 
paxta iplardan foydalanilar edi. N atijada, xalq hunarm andchiligi 
m ahsulotlariga talab keskin pasayib, kashta past sifatli om m abop 
suvenir, yani so v g'abop narsa b o 'lib qolgan edi. 1920- y illar boshida 
ham xususiy m ulkka barham berilgani tufayli, am aliy san ’atning 
iqtisodiy asosig a putur etgan edi. SHu asnoda tabiiy iqtisodiy 
tayanchidan m ahrum b o 'lg an hunarm and ustaning ijtim oiy m aqomi 
pasayib ketdi. O 'z m ahsulotlarini m ustaqil sotishga intilgan usta 
hunarm andlar noqonuniy ish qilganlikda ayblanib, soliq idoralari 
tom onidan ta ’qib ostiga olindi.


M ustaqillik davrida xususiy m ulkni vujudga keltirish va bozor 
iqtisodiga o ‘tish an ’anaviy badiiy hunarm andchilikni qayta tiklash 
uchun 
asosiy 
iqtisodiy 
om ilga 
aylandi. 
0 ‘zbekiston 
R espublikasining Birinchi Prezidenti I.A .K arim ov tom onidan xalq 
ustalari m aqom ini m ustahkam lash, a n ’anaviy hunarm andchilikni 
qo'llab -q u v v atlash g a qaratilgan hukum atning qator hujjatlari va 
farm onlari e ’lon qilindi. A n 'a n av iy badiiy hunarm andchilik yuqori 
sifatli 
m ahsulotlarini 
qayta 
tiklashda 
olim lar, 
m utaxassislar, 
sa n ’atshunoslardan iborat ekspertlar ham jam iyati faoliyati ham 
m uhim rol o ‘ynadi.
Kishtonlik usta, akadem ik Sharofiddin Y usupov. 2012-yil.
U stalarning o 'z i ham hunarm andchilikka o ‘zgarishlar kiritish 
zarurligini tushunib etishdi. M ustaqillikka erishilgandan keyin 
O 'zb ek isto n xalqaro huquqning m ustaqil su b ’ekti sifatida BMT
Y U N E SK O singari nufuzli tashkilotlarga a ’zo b o ‘Idi. Toshkentda 
horijiy davlatlarning elchixonalari, diplom atik vakolatxonalari, 
xalqaro tashkilotlar, banklar v a fondlar ochildi. 0 ‘zbekistonga 
xorijiy sayyohlar oqim i keskin oshdi. U lar a n ’anaviy san 'at turlari 
nam unalariga katta qiziqish bildirdilar. Bu esa, o 'z navbatida, 
m ahsulotlar 
sifatini 
baholash 
m ezonlariga 
ta ’sir 
qildi. 
H unarm andchilikning avvalgi m ashhur m arkazlarini va qadim iy 
texnologiyalar ham da bezaklarni qayta tiklash jara y o n id a xalqaro 
om il m uhim rol o 'y n ay boshladi. Siyosiy, ijtim oiy-iqtisodiy voqelik 
va estetik om illar a n ’anaviy badiiy hunarm andchilik rivojiga ijobiy 
ta ’sir etib, jum ladan, a n ’anaviy o ‘zbek kashtachiligining yangi 
bosqichini belgilab berdi. Bu sohada um um iy ijobiy siljishlarga


qaram asdan, chuqurroq tadqiq etishni taqozo etuvchi, ijodiy 
xususiyatga ega qator m uam m olar aniqlandi. 0 ‘zbekistonning 
m ustaqillikka 
erishishi 
k o ‘p 
jihatd an
a n ’anaviy 
badiiy 
liunarm andchilikning 
istiqboldagi taraqqiyotini 
belgilab berdi. 
D avlatim iz o ‘z m ustaqil taraqqiyotining dastlabki yillarida duch 
kelgan ju d a katta iqtisodiy qiyinchiiiklarga qaram ay, m adaniyat va 
san ’at, shuningdek, badiiy hunarm andchilik tarm oqlarini iqtisodiy 
jihatda qullab-quvvatlash, xususiy tadbirkorlikni shakllantirish 
uchun sharoit yaratish, am aliy san ’at ustalari uchun iqtisodiy v a 
soliq im tiyozlarini berish kabilarda m as’ullikni o ‘z zim m asiga oldi. 
B unday oqilona siyosat a n ’anaviy badiiy hunarm andchilikni qayta 
tiklash va takom illashtirishga y o 'l ochib berdi. M illiy o ‘zlikni 
anglashning o ‘sishi m adaniy m erosga qiziqishni oshirganligi bilan 
m uhim aham iyat kasb etdi.
1993 yildan 0 ‘zbekiston a n ’anaviy kulolchiligi inqirozdan chiqa 
boshladi. 
U. A shurov, 
I.K ornilov, 
Sh.Y usupov, 
A.Toirov, 
R .U sm onov, A .Esonov, N .Q odirov singari rishtonlik u sta kulollar 
ishqor 
bilan 
ishlash 
texnologiyasidan 
foydalanib, 
a n ’anaviy 
kulolchilik shakllarini qayta tikladilar. X onqa tum ani markazi 
yaqinidagi M odir qishlog‘i, Y angiariq tum ani m arkazidan uncha 
uzoq boMmagan K attabog‘ q ish lo g ‘i Xorazm kulolchiligining asosiy 
m arkazlari b o i i b qoldi. A m m o jid d iy m uam m olar m avjudligi ham 
nam oyon b o id i.
1990-yillarda 
B uxoro-Sam arqand 
kulolchilik 
maktabi 
m ahsulotlari, o ‘z shakliga k o ‘ra, g ‘ijduvonlik usta A lisher va 
A bdullo N arzullaev va ularning shogirdlari, urgutlik usta N o 'm o n
O bloqulov, denovlik usta Z uhur Rasulov kabilar saqlab kelayotgan 
avvalgi o ‘nyilliklardagi a n ’anasini rivojlantirdi. A yniqsa, A lisher 
N arzullaev katta m uvaffaqiyatlarga erishdi. U G ‘ijduvon m arkazida 
o ‘z m ab lag ‘iga an ’anaviy sa n ’at m arkazini qurdi. Bu erda nafaqat 
kulolchilik, balki Buxoro hududidagi kashtachilik, gilam to 'q ish , 
zargarlik sa n ’ati, kandakorlik singari hunarm andchilikning boshqa 
a n ’anaviy turlari ustalari ish olib boradilar.


Q asliqadaryo gilam d o ’zlari. 2008-yil.
1990-yillardan M arg ‘ilon, X iva, Toshkent, ayniqsa, B uxoroda 
an 'an av iy kandakorlik san ’ati qayta tiklandi va u ayni paytda jadal 
rivojlanm oqda. Zam onaviy kandakorlik uchun je z , bronza, mis, 
alyum in, m elxior kabi m etallar xom ashyo sifatida ishlatilm oqda. 
M etalldan ishlangan buyum lar kum ush, m is, sadaf, feruza va em al 
kabilar bilan bezatiladi. 1990- yillardan Q o ‘qon kandakorlik m aktabi 
a n ’analarini usta M aqsud M adaliev va uning oilasi davom ettiryapti. 
I liar nails shaklli va bezakdor m ahsulotlar ishlab chiqarm oqdalar. 
Buxoroda m ohir kandakorlar guruhi ishlaydi. X ivada kandakorlik 
an 'an asi torroq doirada saqlanib qolgan. K o ‘pgina xalq ustalari 
zargarlik sa n ’ati 
an ’analarini 
rivojlantirishm oqda. 
Toshkentda, 
m asalan, N. X olm atov, F. D adam uham edov, G. Y uldasheva, U. 
X olm urodov 
singari 
ustalar 
o ‘zlari 
ishlab 
chiqarayotgan 
m ahsulotlarda o ‘zbek zargarlik sa n ’atining asriy a n ’analarini shaxsiy 
ijodiy izlanishlarf 1 '' 
‘ 
' ' ' 

‘ 1 £zga tashlanadi.
N am at tayyorlash jarayo ni. Boysun.2003-yil.


Z ard o 'zlik
ham 
1990- 
yildan 
keng 
tarqalgan 
badiiy 
hunarm andchilik turiga aylandi. B uxorodagi tarixiy zard o'zlik
m arkazi qadim gi ustalar avlodi vakili B .Jum aev sam arali ish olib 
borm oqda.
O 'zb ek isto n n in g jan u b iy v a ja n u b i-g ‘arbiy hududi Xorazm , 
S am arqand 
viloyatlaridagi 
U rgut, 
N urota. 
F a rg 'o n a
vodiysi, 
Q ashqadaryo v a S urxondaryo viloyatlaridagi, yashayotgan aholi 
ehtiyojiga m utanosib ravishda an ’anaviy gilam chilik qayta tiklandi. 
Toshkent, B uxoro, X iva v a O 'zb ek isto n n in g boshqa shaharlarida 
ipak gilam lar ishlab chiqaradigan ustaxonalar ishga tushirildi. Ular 
ishlab chiqarayotgan gilam lar xaridorlam ing yuk sak talablariga 
javob berm oqda. U larning bezaklarida an’anaviy o 'z b e k gilam lari 
bezaklaridan tortib Sharq m iniatyurasidagi syujetli sahnalargacha 
foydalanilm oqda. O 'zbekistonning turli hududida, ayniqsa, F arg'o na 
vodiysining M arg'ilon, Q o 'q o n kabi shaharlarida 1990- yillardan 
hunarm andchilik y o 'li bilan shoyi m atolari ishlab chiqarish qayta 
tiklandi. K eyingi yillarda m ashhu r italyan, fransuz, yapon va 
am erikalik m odeler-dizaynerlar 0 ‘zbekistonning a n ’anaviy shoyi 
m atolariga qiziqish bildirm oqdalar. M arg 'ilo n d a hunarm andchilik 
m arkazi yaratgan respublikada tabiiy b o 'y o q lard an foydalanish 
tajribasini om m alashtirgan, shuningdek, m ahsulotlarinda bozom ing 
yuksak 
talablarini 
a n ’anaviy 
estetikaning 
nozik 
didini 
uyg 'u n lash tirib yuborgan. Q adim iy sulola ustalar avlodi vakili Rasul 
M irzaahm edovning faoliyati diqqatga sazovordir.
K asanachilik 
asosida 
rivojlantirilayotgan 
zam onaviy 
kashtachilikda ham bir qator o'zgarish larg a yuz berdi. Urgut, 
N urota, 
K a ttaq o 'rg 'o n , 
B oysun, 
Denov, 
S herobod, 
S h o'rchi, 
S ariosiyo, Kitob, Shaharisabz, K oson, Q am ashi, G 'u z o r, N am angan, 
A ndijon, 
G 'allaoro l, 
B axm al, 
Shofirkon 
singari 
shahar va 
qishloqlarda so ‘zana turidagi yirik shaklli dev orpechlar ishlab 
chiqarilm oqda.


K ashta ustasi M adina Q osim boyeva. 2012-yil. Toshkent.
U rgut va lining atrofidagi qishloqlar k ashtachilikning yirik 
m arka/lariga aylandi. 
Bu kashtalar uslubida XIX asr oxiri 
Sam arqand 
kashtachiligi 
a n ’analari 
davom
etm oqda. 
Chust, 
M arg'ilo n, 
A ndijon, 
S hahrisabz, 
Kitob, 
B oysun 
kabi 
K ashtachilikning yirik m arkazlarida ham faoliyat k o ‘rsatilm oqda. 
Q adim iy chevarlar avlodi, “T ashabbus” respublika tanlovi g ‘olibi, 
usta chevar Z uhra O blaberdieva (B uxoro viloyati), shuningdek, 
bugungi kunda 300 dan ortiq shofirkonlik chevarni ish bilan 
ta'm in lag an Farhod R am azanov (ip bo ‘yoqchisi) va M uhabbat 
Q o ‘chqorovalardan (chizm akash) iborat oilaviy tadbirkorlar tajribasi 
ibratlidir. 
N urota 
va 
S hahrisabz 
kashtalaridagi 
a n ’anaviy 
m avzulardan foydalanib, m urakkab “ ilm a” usulida kashta tikayotgan 
toshkentlik chevar M adina Q osim boevaning ijodiy tajribasi ham
o ‘rganishga arziydi.
H ukum atim iz va qator xalqaro tashkilotlam ing xalq badiiy 
hunarm andchiligini rivojlantirish sohasida olib borayotgan ishlari 
0 ‘zbekiston a n ’anaviy badiiy hunarm andchiligi sohalari qayta 
tiklanishi va ravnaq topishiga ishonch uyg'otadi.



Download 2,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish