O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

hajm jihatdan - yakka va u m u m iy tu sh u nchalarga
ajratamiz.
76

---

Yakka tushunchalar alohida, yakka narsa yoki hodisani ifodalaydi. Masalan, 
«O ’zbekiston» 
tushunchasida 
Markaziy 
Osiyoda joylashgan, 
sobiq 
SSSR 
parchalanishidan keyin mustaqillikni qo’lga kiritib, demokratik tamoyillar asosida 
yuksalib borayotgan mamlakatni tushunamiz. Demak, o ’ziga xos belgiga ega bo’lgan 
alohida narsa yoki hodisani ifodalagan tushuncha yakka tushuncha deyiladi.
Biz agar «Mustaqil davlat» degan tushunchani oladigan bo’lsak, ushbu 
tushuncha “O ’zbekiston” tushunchasidan farq qiladi. “O ’zbekiston” deganda 
dunyodagi mustaqil davlatlardan faqat birini tushunsak, «mustaqil davlat» deganda 
iqtisodiy va siyosiy jihatdan mustaqil bo’lib, tashqi va ichki siyosat yuritayotgan 
davlatlami tushunamiz. Bu umumiy tushuncha hisoblanadi.
Umumiy tushunchalar bir mantiqiy sinfga kiruvchi hamma predmetlarni 
ifodalaydi.
Umumiy tushunchalardan tashqari 
jam lovch i tu sh u nchalar 
ham mavjud. 
Jam lovchi tu sh u nchan in g belgisi yangi belgi b o ’lib, uning tark ib iga kiruvchi,
jam ian u vch i elem en tlard a bu belgi uchram aydi. 
Masalan, «o’rmon», «majlis», 
«kutubxona» va hokazo.
Tushunchalar 
m azm un jih atid an
- konkret va abstrakt turlarga bo’linadi. 
Real predm et va h o d isa la m i aks ettiru vch i tu sh u nchalar k onkret tushunchalar,
deb ataladi. 
Masalan «uy», «kitob», «daftar», «student» kabilar konkret 
tushunchalardir. Chunki bu tushunchalarda m a’lum predmet, hodisa aks ettirilgan.
P redm etlardan 
fikran 
ajratib 
olinib, 
m avhum lashtirilgan 
m a’lum
xususiyat, b e lg ila m i aks ettirgan tu sh u nchalar abstrakt tushunchalar deyiladi.
Masalan, «go’zallik», «botirlik», «tozalik», «sharm-xayo» va hokazolar.
Tushunchalar mazmuniga ko’ra, yana