O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

M uhim b o ’lm agan b elgilarn in g y o ’q olish i
yoki o ’zg a rish i - fikr qilin ayotgan p red m etn in g asosiy sifatlari (yuk k o ’tarish i,
tezligi va hok azo) o ’zgarisb iga olib k elm aydi.
Aksincha, 
m uhim b elg ila r narsa yok i hod isalarga har q an d ay h olatda ham
xos b o ’lib, ushbu b elg ila rsiz p red m etn in g m avjudligi haqida fikr yu ritish i
m um kin em as. 
Masalan, millatning muhim belgisi til birligidir. Boshqa muhim 
belgilari b o ’lsa-yu, lekin til birligi belgisi bo'lm asa, u m illat b o ’la olmaydi.
Tushunchalarning muhim va muhim bo’lmagan belgilari nisbiy xarakterga ega, 
Chunki vaqt o ’tishi bilan ilgari muhim hisoblangan belgi nomuhim belgiga aylanishi 
yoki aksincha bo’lishi mumkin.
Biz hayotda qo ’llaydigan turli xil tushunchalam i hosil qilish uchun ulam ing 
muhim va umumiy belgilarini topishimiz lozim. Bunda turli mantiqiy usullardan 
foydalaniladi. Mantiqiy usullarga: 
taq q oslash , an aliz va sintez, ab strak tsiyalash ,
um u m lash tirish
kabilar kiradi. Kishilar qadim davrlardan 
ushbu mantiqiy 
usullardan foydalanib, tushunchalar hosil qilganlar.
T a q q o sla sh
- tushuncha hosil qilishning mantiqiy usulidir. Olamdagi narsa va 
hodisalarni bilish, tushunish dastlab taqqoslash asosida boradi. Taqqoslash shunday 
mantiqiy usulki, uning yordam ida ob’ektiv dunyodagi narsa va hodisalar orasidagi 
o ’xshashlik yoki farqlar aniqlanadi. Taqqoslash natijalari chin b o ’lishi uchun 
quyidagilam i hisobga olish lozim:
a) 
ham ma vaqt ham haqiqatda, bor o ’zaro real bog’lanishda bo’lgan 
buyumlami taqqoslash lozim;
74

---

b) 
taqqoslash chin bo’lishi uchun, qanday belgiga ko’ra taqqoslashimiz 
oldindan m a’lum bo’lishi shart;
v) hamma vaqt ikki yoki bir necha buyumni bir umumiy belgi asosida, aynan 
bir nisbatda taqqoslash kerak;
g) har qanday taqqoslash tasodifiy, duch kelgan belgilarga qarab emas, balki 
taqqoslanadigan buyumlar uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan beigilar asosida 
bo’lishi lozim.
Tushunchalami hosil qilishda