O. Yusupova

2.An‟anaviy tahlil metodlari.
 
Tilshunoslik tarixida 
zamonlar sinovidan o‗tgan va hozirda ham qo‗llanilib 
kelayotgan metodlar an‘anaviy tahlil metodlariga kiradi. 
Ulardan eng qadimiy va keng tarqalgani tavsifiy metod bo‗lib, 

---

73 
bu metod tildagi turli hodisa va ma‘lumotlarni, uning sathi va 
birliklarini izohlab beradi, tahlil qiladi va ijtimoiy vazifalarni 
o‗rganish uchun qo‗llanadi. Tavsifiy metod asosida tilning 
fonemalar tizimi, morfem tuzilishi, grammatik kategoriyalari, 
so‗zlarning ma‘nolari va gap turlari o‗rganiladi, tahlil qilinadi, 
tilning ichki qurilishi, tilning tizimini tashkil etgan birliklar 
orasidagi munosabatlarni o‗rganishga katta e‘tibor beriladi. 
Tildagi xarakterli xususiyatlarni kuzatish, til birliklarining 
qo‗llanilishi va ularni tasniflash, ilmiy asoslash bu metodning 
asosiy vazifasi hisoblanadi. Tavsifiy metod ma‘lumotlari 
boshqa barcha metodlar uchun tayanch nuqta bo‗lib xizmat 
qiladi.
Struktural metod 
ko‗pchilik adabiyotlarda taksonomik 
metod deb ham yuritiladi. Taksonomik metod tavsifiy 
metodning sifat jihatdan boshqacha, uning rivojlangan bosqichi 
hisoblanadi. Taksonomik metod til tizimini tasvirlashga da‘vat 
qiladi. 
Shuning 
uchun 
bu 
metod 
tilshunoslikka 
oid 
adabiyotlarda struktural metod sifatida tavsiflanadi. Struktural 
tahlil metodi til tizimini tashkil etgan birliklar orasidagi 
munosabatni o‗rganadi. Bu metod tasviriy metodga o‗xshab
ketadi. Lekin ular orasida farq bor: tasviriy metod tildagi 
birliklarning o‗zini o‗rgansa, struktural tahlil metodi o‗sha 
birliklar orasidagi munosabatlar tobeliklarini tasvirlaydi.
Strukrural tahlil metodi til va nutqni ajratish, til birliklari 
orasidagi o‗xshashlik va noo‗xshashliklarni, joylashish tartibi 
va boshqa nisbiy aloqalarni aniqlash lozim deb hisoblaydi.
Struktural tilshunoslik uchun tilning tuzilish aspekti 
ahamiyatli bo‗lib, til nazariyasini yaratishda, umumiy 
tilshunoslik 
fanining 
predmetini 
aniqlashda 
tayanch 
hisoblanadi.