O. X. Xamidov universitet rektori, rais

Ona tilidan 
a, o 
unli va b, p undoshlarini o‟zaro taqqoslashga oid tajriba. Bu qisqa muddatli 
eksperimentda unli tovushlarda og`izni ochish, undosh tovushlarni talaffuz qilganda lablarning yopilishi 
asos qilib olindi. Ish quyidagicha tashkil etildi: oldin a, o unlilari, keyin b, p undoshlari talaffuz qilindi; 
keyin unlilar va undoshlarni talaffuz qilishda og`iz holatlari kuzatildi; qaysi tovushlarni aytishda 
lablarning keng ochilishiga bolalarning diqqati tortildi; so‘ngra har bir o‘quvchi unli va undosh 
tovushlarni talaffuz qila turib, partadosh o‘rtog`ining lablari holatini kuzatdi; a, o unli tovushlarini 
aytishda lab holatlarining rasmini chizish bolalardan so‘raldi. Qator amaliy ishlardan keyin bolalar kuchi 
yetadigan muammo qo‘yildi: qanday tovushlarni talaffuz qilganda (aytganda), og`iz keng ochiladi? 
O‘quvchilarning ko‘p qismi ―unlilarni talaffuz qilganda og`iz keng ochiladi‖,- degan xulosaga kelishdi. 
Chiqarilgan xulosa tafakkur mahsuli, binobarin, u ijodiy yo‘l bilan erishilgan natijadir.
Bolalarning amaliy faoliyati, kuzatishlari, turli obyektlarni tahlil qilishlarini tashkil etish, faoliyatga 
undash yo‘li bilan ularni ta‘lim subyektiga aylantiramiz. Demak, boshlang`ich ta‘limning ilk 
qadamlaridan boshlab bilish faoliyatini ishga tushirish, ijodiy ta‘limni tashkil etish mumkin.
2. Faol vaziyat – bolaning mustaqilligi, faolligi ta‘minlangan holat. Bunday holatda ta‘lim 
o‘quvchilar tafakkuriga mo‘ljallab tashkil etiladi. Bola to‘lig`icha ta‘lim subyektiga aylanadi. U 
yechiladigan misol va masalani, bajariladigan topshiriqni, qilinadigan mashqni o‘zi tanlaydi. Tanlangan 
muammolarni bajarish yo‘llari, vositalarini mustaqil izlaydi. Bunda bolalarning bilish faoliyati katta 
kishilarning bilish faoliyatiga o‘xshab qoladi. Bu vaziyatda o‘qituvchi maslahatchi, faoliyatga undovchi 
vazifasida ishtirok etadi. Agar boshlang`ich ta‘limning ilk qadamlaridan boshlab bolalarga mustaqil 
ishlash ko‘nikmalari singdirilsa, bolalarda aqliy mehnat malakalari shakllantirilsa, ularda masala va 
muammolarni bajarishga oid aqliy faoliyat usullari – analiz va sintez, induktiv va deduktiv xulosalar 
chiqarish, bilimlarni yangi sharoitlarga ko‘chirish ko‘nikmalari hosil qilinsa, bolalar o‘z intilishlari, 
mustaqil izlanishlari, tafakkurlari asosida bilimlarni o‘zlashtirib oladi.