O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet218/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

Tovush  tebranishlarining  chig'anoq  kanallari  orqali  o'tishi.
  T ovush 
tebranishlari uzangi orqali oval darcha membranasiga o ‘tib, chig‘anoqning yuqori 
va pastki kanallaridagi perilimfani tebrantiradi. Perilimfaning tebranishlari yumaloq 
darchaga yetib borib, yumaloq darcha membranasini tashqariga siljitadi. Vestibulyar 
membrana juda yupqa parda boMib, yuqori kanal perilimfasining tebranishlari shu 
parda  orqali  o ‘rta kanal  endolim fasiga bemalol o ‘ta oladi.  Shu  tariqa,  yuqori  va 
o ‘rta kanallaridagi suyuqlik tebranishlami shunday o ‘tkazadiki, suyuqlik membrana 
bilan to ‘silmaganday va ikkala kanal yagona umumiy kanalday tuyuladi.
Kortiy  organidagi  retseptor  hujayralarning joylashuvi  va  tizimi.
  Asosiy 
membranada retseptor hujayralar ikki qavat boMib joylashadi. Ulaming ichki qavati 
bir qator retseptor hujayralardan tuzilgan,  parda kanalining boshidan oxirigacha 
bunday  hujayralarning  um um iy  soni  3500  ga  boradi.  Tashqi  tukli  retseptor 
hujayralar 3-4 qator bo‘ 1 ¡b, ulaming umumiy miqdori  12000-20000 ga yetadi. Kortiy
344
www.ziyouz.com kutubxonasi


organining har bir retseptor h u jay rasich o ‘ziqroqshakldabo‘ladi. Hujayraningbir 
qutbi  asosiy  membranaga  tayanib  turadi,  tkkinchi  qutbi  esa  ch ig ‘anoq  parda 
kanalining bo‘shlig‘ida bo'ladi.  Retseptom ing ana shu ikkinchi qutbida 60-70 ta 
tuk bor. Retseptor hujayraiaming tuklari ustida parda kanalning boshidan oxirigacha 
qoplovchi plastinka (membrana tectoria) yotadi.
8 9 - r a s m . 
Kortiy  organi:
I — tektorial membrana; 2 —tashqi seiuvchi hujayralar; 3 — ichki sezuvchi hujayralar;
4 -spiral gangliylar; 5 -  nerv tolalari; 6 -  bozal membrana;
7
 — 
tayanch hujayralar
Eshiiuv retsepsiyasimexanizmlari.
  Tovushlar ta'sirida asosiy membrana tebrana 
boshlaydi,  birmuncha  uzunroq  retsep to r  tuklari  qoplovchi  plastinka  tegishi 
natijasida  bukiladi.  Tukchalam ing  b ir  necha  gradusga  bukilishi  nozik  vertikal 
iplaming (mikrofiloment) taranglanishiga olib keladi. Vertikal iplarining taranglanishi 
1  dan  5  tagacha kanallaming ochilishiga olib keladi.  Ochiq  kanallar orqali  kaliy 
ionlari oqimi hujayra ichiga kira boshlaydi. Eshituv retseptorining elektrik javobi 
100-500 mks dan keyingina yuzaga chiqadi, ya’ni mexanik ta ’sir berilgandan so‘ng 
ikkilamchi hujayra ichi tashuvchilarsiz membrana kanaliari ochiladi, bu xossa uni 
sekin  ishlovchi  fotoretseptorlardan  farqlaydi.
Tukli  retseptor  hujayraiaming  presinaptik  membranasini  depolyarizatsiyasi 
sinaptik yoriqqa neyromediatorlar ajralishini ta’minlaydi (glutam at yoki aspartat). 
M ediator post sinaptik membranaga ta ’sir etib, unda qo‘zg‘atuvchi  post sinaptik 
potensialni chaqiradi, so‘ngranerv markaziga impulslaming generatsiyasi kuzatiladi.
C hig'anoqdagi  elektr  h o d isa la r.
  T a d q iq o tc h ila r  c h ig 'a n o q n in g   turli 
qismlaridagi elektr potensiallarini qayd qilishda 5 ta turli fenom enni aniqladilar.
U lardan  ikkitasi-eshituv  retse p to r  hujayrasining  m em brana  potensiali  va
345
www.ziyouz.com kutubxonasi


endolim fa potensiali-tovush ta’siriga b o g ‘liq emas. Elektr hodisalaridan uchtasi -  
ch ig ‘an o q n in g   m ikrofon  potensiali,  y ig ‘indi  potensiali  va  eshituv  nervining 
potensiali-tovush ta ’sirida kelib chiqadi.
Eshituv retseptor hujayrasining m em brana potensiali, boshqa hujayralar kabi 
eshituv hujayralari membranasining ichki yuzasi tashqi yuzasiga nisbatan manfiy 
zaryadidan yuzaga keladi va uning kattaligi  70 mv ga teng.  Endolimfa potensiali 
yoki  koxlear  potensiali  parda  kanalga  b ir  elektrodni  kiritib,  ikkinchi  elektrodni 
yumaloq darchaga yaqinlashtirganda qayd qilinadi.
Chig‘anoqqa elektrodni kiritib, uni kuchaytirgich va radio kamayiga ulab, tovush 
bilan ta ’sir etilsa, radio kamayi tovushni aniq gavdalantiradi.  1930 yilda Uiver va 
Brey  k a s h f etgan  bu  tajribadan  shu  n arsa  anglashiladiki,  ch ig ‘anoq  tovush 
tebranishlarini aniq mos keluvchi chastotali elektr tebranishlariga aylantirib, mikrofon 
kabi  ishlaydi.  Shu tufayli, bu hodisa 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish