O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet216/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

341
www.ziyouz.com kutubxonasi


Rang sezish  nazariyalari.
  Rang  sezish  haqida  turli  xil  nazariyalar  bor. 
Uch 
komponentli nazariya.
  Bu nazariyaga m uvofiq ko‘z to ‘r pardasida rang sezadigan 
har xil fotoretseptorlar-kolbachalaming uch xili bor. G. Gelmgols, M.V. Lomonosov 
fikriga k o ‘ra, kolbachalaming birinchisi qizil rangga,  ikkinchisi yashil rangga va 
uchinchisi  k o ‘k  rangga  sezgir  b o 'lad i.  H ar  qanday  rang  uchala  rang  ajratuvchi 
elem entlarga  har  xil  darajada  ta ’sir  etadi.  Bu  nazariya tajribalarda  quyidagicha 
isbotlangan: odam ning ko‘z to‘r pardasiga mikrospektrofotometrik usul bilan har 
xil  to 'lq in   uzunlikdagi  nurlar ta ’sir  etilganda,  aynan  bir xil  kolbachalar  faolligi 
o ‘zgargan.  E.  Gering tomonidan  tak lif qilingan nazariyaga ko‘ra, to ‘r pardadagi 
yorug‘likni  sezadigan  uchta gipotetik m odda  bor:  birinchi  oq-qoraga,  ikkinchisi 
qizil-yashilga va uchinchisi sariq-ko‘k ranglarga sezuvchan bo‘ladi. Yorug'lik nurlari 
ta ’sirida shu moddadar parchalanib, dissimilyatsiya nerv oxirlariga ta ’sir etadi va 
oq,  qizil  yoki  sariq  rang  sezgisi  vujudga  keladi.  Boshqa yorugMik nurlari  o ‘sha 
gipotetik m oddalar sinteziga(assimilyatsiya) sabab bo'ladi, shu tufayli qora, yashil 
va k o ‘k rang sezgisi kelib chiqadi.
Ketma-ket rang obrazlari.
  Bo‘yalgan  narsaga  uzoq tikilib,  keyin  oq  yuzaga 
qaralsa, o ‘sha narsaning o ‘zi qo‘shim cha rangga bo‘yalgan ko'rinadi.
Rang ko'rlik.
  Kishilaming  biron  rangni  ajratolmaslik anomaliyasi 
daltonizm 
deb ataladi. Barcha erkaklaming 8%  ida bu kasallik uchraydi, ayollarda esa kamroq
0,5%  gacha  uchraydi.  Daltonizm  erkaklam ing jinsini  belgilab  beradigan  toq  X- 
xrom osom ada muayyan gen lar yo'qligidan kelib chiqadi.
Tashxis q o ‘yishda, y a’ni bu kasallikni aniqlashda polixromatik tablitsalardan 
foydalaniladi. Qisman rangko'rlikni 3 turi tafovutetiladi.
Protanopiya
  deb  shunday  holatlarda  aytiladiki,  qizil  rangni  ajrata  olmaydi, 
to 'q  havo rang ular uchun rangsiz b o 'lib  ko‘rinadi. Deyteranopiyadayashil rangni 
to‘q qizil va havo rangdan ajrata olm aydi. Tritanopiyada esa ko‘k va siyoh rangni 
ajrata olmaydi. Qisman rang ko‘rlikning sababi uch komponentli nazariyada atroflicha 
yoritilgan.  Bundan  tashqari  butunlay  rang  k o ‘rlik  ham  uchraydi  bu 
axromaziya 
deyiladi.  Bu kasallikda  ko'z to ‘r  pardasidagi  kolbacha apparati jarohatlanganda 
yuzaga chiqadi.
Ko'rish o'tkirligi.
  Ko'rish  o  tkirfigi  k o ‘z ilg‘ay oladigan ikki nuqta orasidagi 
eng kichik  m asofa bilan  belgilanadi.  Sariq  dog‘ning ko‘rish  o ‘tkirligi  maksimal 
darajada bo'ladi. Sariq dogkdan periferiyaga tomon ko'rish o ‘tkirligi kamayib boradi. 
K o'rish o ‘tkirligi maxsus jadvallar yordam ida aniqlanadi.  Bu jadvallar bir necha 
aator harflardan yoki katta kichik chala  halqalardan tashkil topadi.
K o'ruv  maydoni.
  K o'zni  bir  nuqtaga  tikkan  vaqtda  ko‘rinadigan  nuqtalar 
yig'indisi 
ko ‘ruv maydoni
 deb  ataladi.  Periferik ko‘ruv maydonining chegaralari 
perimetr asbobi bilan o'lchanadi. Rangsiz narsalami ko'rish maydonining chegaralari 
70° pastda, 60°yuqorida va 90° tashqari b o ‘ladi. Odamning ikkala ko‘zbilan ko'ruv 
m aydonlari  bir-biriga qisman  m os keladi,  bu esa fazoni  idrok qilish  uchun  katta 
aham iyatga ega.
Eshituv tizimi. Eshituv tizimi - insonlardagi eng muhim distant sensor tizimlardan 
biri b o 'lib , insonlardanutqning paydo bo'lishi vashaxslaming o'zaro munosabatida
342
www.ziyouz.com kutubxonasi


muhim ahamiyat kasb etadi.  Akustik signatlar havoni  har xil chastota va kuchda 
tebratib,  ikkala  quloqning  chig‘anog‘ida  jo y la sh g a n   eshituv  retsep to rlarin i 
qo‘zg‘atadi.

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish