keladi. Signallar bu yerdan po‘sloqning ko‘ruv sohasini birlamchi proyeksiyalovchi
boMimiga uzatiladi. (Brodm an bo‘yicha 17-maydon). P o‘stloqning barcha ko‘ruv
zonasi o ‘zida b ir necha maydonlami birlashtiradi va ulaming har biri o ‘zining
ixtisoslashgan vazifasini amalga oshiradi, lekin signallari to‘r pardaning barcha
qismidan qabul qiladi, va natijada uning topoiogiyasi yoki retinotopiyasini saqlab
qoladi.
K o'z t o ‘r p a rd a s i va ko'ruv nervidagi elektr hodisalar.
T ayoqcha va
kolbachalardagi k o ‘ruv pigmentlarining fotokimyoviy o ‘zgarishlari, yorugMik
ta’sirida k o ‘ruv retseptorlarining qo‘zg‘alish hodisalari zanjiridagi boshlangMch
b o ‘g ‘in boMib hisoblanadi. Ko‘ruv retseptorlarida, so‘ngra ko‘ruv nervida barcha
fotokimyoviy reaksiyalar ro ‘y bergach, ko‘zning murakkab retseptor apparati
qo‘zg‘alib, elektr tebranishlar yuzaga chiqadi.
Elektroretinogramma deb ataladigan elektr tebranishlarini zararlanmagan ko‘zga
yoki bevosita to ‘r pardaga yorugMik ta ’sir etib, elektr potensiallari farqini ajratib
olishda aniqlasa boMadi. Elektroretinogrammaning vujudga kelishi tayoqcha va
kolbachalardagi fotokimyoviy jarayonlarga bogMiq ekanligi shu bilan isbot etiladiki,
k o ‘zning elek tr reak siy alari ontogenezda yorugMikni sezuvchi retseptorlar-
tayoqchalar va kolbachalam ing taraqqiy etishi va ularda ko‘ruv pigmentlarining
vujudga kelishi b ilan b ir vaqtda ro ‘y beradi. K o 'ru v pigmetlarining miqdori
elektroretinogramma toMqinlariningamplitudasiga qarab o'zgaradi.
Fotokim yoviy ja ra y o n la r bilan elektr ja ray o n lar o ‘rtasidagi ferm entativ
reaksiyasining qandaydir oraliq bo‘g ‘ini mavjuddir.
Aksari h ayvonlar k o ‘ziga 1-2 sekund davom ida yorugMik tushirilganda
elektroretinogramma olinadi, bu retinogramma xarakterli bir necha to‘ Iqinga boMinadi.
Birinchi toMqin - a toMqin amplituda jihatdan kichik elektr tebranishi boMib, tinchlík
potensialining kamayganligidan dalolat beradi. Bu tebranish tez ortadigan va sekin
kamayadigan m usbat elektr toMqini - ß toMqinga o ‘tadi. ß toMqinning pasayish
fonida ko‘pincha m usbat elektr toMqini-sust s toMqin kuzatiladi. YorugMik ta ’sir
etishi to ‘xtagan paytda yana bir musbat toMqini - d toMqin maydonga keladi.
K o 'zn in g y o r u g 'lik k a sezuvch a n lig i. K o 'zn in g absolyut (m utlaq)
sezuvchanligi.
K o‘ruv sezgisi vujudga kelishi uchun yorugMik manbayida bir qadar
muayyan energiya boMishi kcrak. Ko‘ruv sezgisining vujudga kelishi uchun zarur
boMgan m inim al en e rg iy a m iqdoriga k o ‘zning absolyut sezuvchanligining
ko‘rsatkichi boMib xizmat qiladi. Sekundiga egrlar hisobida oMchanadigan bo‘sag‘a
energiyasi miqdori qulay sharoitda juda kam boMib, 1-10"lo» IM O*11 egr/ sekni tashkil
etadi.
QorongMda qolgan ko‘zda qo‘zg‘aIish vujudga kelishi zarur boMgan minimal
yorugMik kvantlari soni 8 dan 47 gacha ekanligini S.l. Vavilov ko‘rsatib berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: