O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet226/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

birinchi  tartibli  shartli  refleks
  deb  ataladi.  Agar  shartli  ta ’simi 
shartsiz ta ’sir bilan emas, balki avval hosil qilingan shartli refleksning shartli ta’siri 
bilan  mustahkamlash  orqali  shartli  refleks  hosil  qilinsa,  bunday  shartli  refleks 
ikkinchi tartibli shartli refleks
  deb  ataladi.
Taqlid qilish
  ham  shartli  reflek sn in g   bir  turi  b o ‘lib,  to ‘da,  poda  bo‘lib 
yashaydigan  hayvonlarda  yaxshi  rivojlangan.  Agar  laboratoriyada  b ir  guruh, 
m aym unlar k o 'z  oldida bitta maym unda ovqatlanish shartli refleksi hosil qilinsa, 
«tomoshabinlaD> 
dan birortasi olinib tajriba xonasiga kiritilib, birinchi bor shartli 
ta ’sir  berilgandayoq  bu  m aym unda  muayyan  shartli  refleks  m avjud  ekanligi 
kuzatiladi.  Demak.  «tomoshabin»  maymunlarda tajribani  kuzatish  orqali  shartli 
refleks hosil b o ‘lgan.
Assotsiativ  shartli  refleks-
indiferent  ta ’sirlovchilarining  bir  necha  bor  mos 
kelishi  natijasida  kelib  chiqadi,  shu  ta ’sirotlar  bir-birini  eslatadi.  I.P.  Pavlov 
laboratoriyasida bir necha bor bir vaqtda itlar tovush va yorug‘ lik bilan ta’sirlashgan. 
Yigirma marotabaqaytarilgandan so‘ng bular o‘rtasida bog‘lanish paydo bo‘!ganligi 
kuzatilgan. A gar yorugMik yakka o ‘zi ta ’sir etilsa, it jim  turgan tovush manbayiga, 
tovush berilganda esayorugMik manbayiga qaraganligi kuzatilgan. Shu ta’sirlardan 
biri, yorugM ikka- shartli refleks hosi! qilingandan so‘ng, tovush birinchi marotaba 
berilgandayoq  shu refleksni chaqirgan.
Vaqtga hosil qilingan shartli refleks.
  Agar shartli ta ’sir bir necha bor ma’lum 
b ir vaqt o ‘tgandan so‘ng qaytariîsa, vaqtga shartli refleks hosil boMishi mumkin. 
N atijada  vaqt  oralig'i  o'tgandan  so ‘ng  xuddi  shartsiz  ta ’sir  berilgandek javob 
reaksiyasi kuzatiladi. Masalan: b ir necha bor it har 30 minutda ovqatlantirilsa, har 
30 minutda o ‘z-o‘zidan soMakajralish reaksiyasi kuzatiladi.
Shartli reflekslarning tormozlanishi
Shartli  reflekslarning hosil  b o ‘lishi  neyronlaming qo‘zg‘alishi  bilan  bog‘liq. 
Tormozlanish jarayoni odam va hayvonlami murakkab xulq-atvorini amalga oshirish 
uchun  q o ‘zg ‘alish  jarayoni  kabi  muhim  ahamiyatga  ega.  Tormozlanish  shartli 
reflekslam i tartibga solish va mukammallashtirishning asosiy vositasi hisoblanadi. 
Torm ozlanish tufayli organizm uchun eng zarur eng, ahamiyatli faoüyatga e ’tibor 
berilib, qolganlari to ‘xtatib qo‘yiladi (
shartsiz tormozlanish).
 Tormozlanish tufayli 
shartli  reflekslar uzluksiz  aniqlashtirilib  mukammalashtirilib  o ‘zgaruvchi  muhit 
sharoitiga  moslashtiriladi.  Shartli  tormozlanish  tufayli  shartli  reflekslami  nozik 
mexanizmi  orqali  organizm  o ‘zini  ortiqcha  kuchlanishdan  saqlaydi  (himoyaviy 
tormozlanish).
Shartli reflekslar tormozlanishining ikki guruhi mavjud:
1. 
Shartsiz-tashqi.
2. 
Shartli-ichki.
Shartsiz (tashqi) tormozlanish.
  Organizm  hayot faoliyati jarayonida tashqi va 
ichki dunyodan uzluksiz ta ’sirlarga uchraydi.  Bu ta'sirlam ing har qaysisi tegishli 
refleksni keltirib chiqaradi. Agar hamma ta ’sirlarga organizm javob berganda uning 
faoliyatida  hech  qanday  tartib  b o im a s   edi.  Aslida  bunday  boMmaydi.  Shartsiz
356
www.ziyouz.com kutubxonasi


tormozlanish natijasida hozirgi vaqt uchun eng zarur refleks amalga oshib, qolganlari 
tormozlanadi. Shartsiz tormozlanish nerv tizim ining barcha boMimlarida uchraydi. 
Uni hosil qilinmaydi, u zarur refleks yuzaga kelishi bilan boshqalami torm ozlaydi. 
Shartsiz  torm ozlanishni  «tashqi»  d ey ilish ig a  sabab,  uni  keltirib  chiq ad ig an  
tomiozlovchi omil refleks yoyidan tashqarida boMadi. Shartsiz tormozlanishni keltirib 
chiqaruvchi ta ’sirlagichlami 

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   222   223   224   225   226   227   228   229   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish