O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Download 13,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet228/243
Sana07.07.2021
Hajmi13,57 Mb.
#112049
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   243
Bog'liq
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.) (1)

‘rush, farqlash

kech qolish 
va 
shartli tormoz.
  Ulam ing barchasi tajriba yo‘Ii bilan  hosil 
s" >  ‘
shartli hisoblanadi. Shartli torm ozlanishda uni keltirib chiqaruvch, sabablar sharti. 
hisoblanadi. Shartli torm ozlanishda uni keltirib chiqaruvchi sabablar shartli refleks 
vovi ichidaligi uchun ichki torm ozlanish deb ham ataladi.
S o ‘nuvchi tormozlanish.
  A gar shartli qo‘zg‘atuvchi vaqti-vaqti bilan shartsiz 
q o ‘zg‘atuvchi  bilan  m ustahkam lanib tuzilmasa, shartli  refleks  so‘nadi.  Masalan, 
itga chiroqni yoqib so'lak oqizuvchi shartli refleks hosil qilgandan so  ng, chiroq 
yoqib  ovqat  berilmasa  so‘lak  ozroq  chiqa  boshlaydi  va  oxir  oqibatda  mutlaqo 
oqm ay  qo‘yadi.  Shunday  q ilib   chiroq  ovqat  berihshi  haqidagi  xabarchiligini 
y o ‘qotdi. So‘nuvchi torm ozlanish muhim biologik ahamiyatga ega. Yangi sharoitga 
o*tish eski shartli refleksga ehtiyoj  qoldirmasa ular so‘mb o ‘m iga yangilan hosil
^  
^Farqlash  hisobiga  torm ozlanish.
  Bu  turdagi  to rm o z la n ish d a   shartli 
q o ‘zg‘atuvchiga o‘xshash  q o ‘zg ‘atuvchiga nisbatan  torm ozlanish jarayom  sod.r 
boMadi. Itga 100 Vattli chiroqni yoqishga so‘lak oqizuvchi mustahkam:sh^ ' ‘ ^
hosil qilgandan so‘ng 150 
V a ttli 
chiroq yoqilsa 
ham, so‘lak ajraladi. 
Biroq 
100 Vanli
o v q a t  bilan  m ustahkam lab,  150  V attü  ta ’sirni  m ustahkam lam asa  bir  necha 
ta k ro rla sh d a n   keyin  150  v a ttli  t a ’sirg a  so‘lak  o q m a y d t,  ya  ni  o  xshash
q o ‘zg ‘atuvchiningta’siriga shartli refleks tormozlanadi.
Kundalik  hayotda  farqlovchi  tormozlanishning  aham iyati  katta.  Tajnbasiz 
kuchuk hayoti  davomida ju d a   k o ‘p  xatolar qiladi.  Katta  it  esa  farqlash hisobiga 
xulq-atvorini sharoitdan kelib chiqib amalga oshiradi. Odam atrofdagi voqeyhklarni 
n ihoyatda  nozik  farqlaydi.  H attoki,  aytilgan  so‘zlam ing  ohangiga  qarab  o  z
fa0hS h lZ h o rm o z.
  Chiroqni yonishiga mustahkam soMak  oquvchi  shartli refleks 
hosil  qilingandan  keyin chiroqni  yonishiga  ikkinchi  kuchsiz yot  qo  zg  atuvchim 
q o ‘shilsa  va  bu  kom binatsiya  shartsiz  q o ^ a t u v c h i   bilan  mustahkamlanmasa, 
te z d a   chiroqni  y o nishiga  soMak  ajralaveradi,  ch iro q q a   y o t  qo  zg  atuvch. 
q o ‘shilganda shartli refleks tormozlanadi. Demak, shartli qo‘zg atuvch.gaqo shilgan 
y o t  q o ‘zg ‘atuvchi  sh artli  to rm o z   hisoblanadi.  H ar  qanday 
t a  
sir  xohlagan 
q o ‘zg ‘atuvchiga shartli  torm oz boMishi mumkin.  Hayot davomida hosil  qilingan 
shartli tormozlar shartli reflekslam i aniqlashtiradi, odam va hayvonlar xulq-atvorini 
m uhit sharoitlarigam oslashuvida muhim ahamiyatga ega.
Kech qolish hisobiga tormozlanish.
  Itda mustahkam  soMak ajratuvchi  shartli 
refleks hosil qilgandan keyin  shartli qo‘zg‘atuvchim shartsiz qo  zg atuvchi bilan
www.ziyouz.com kutubxonasi


mustahkamlashni ma’ium muddatga cho‘zib qo‘ysa, so la k  ajralish reaksiyasi tobora 
kechika boshlaydi, oxir oqibatda shartli so 'lak  oqish cho‘zilgan vaqtni tugashiga 
kelib boshlanadi. Shunday qilib shartli qo‘zg‘atuvchi dastlabida tormozlovchi, vaqt 
o ‘tishi bilan qo‘zg‘atuvchi ta’sir qiladi.  Bu paradoksni q o ‘shimcha qo‘zg‘atuvchi 
«vaqt» qo‘shilgani bilan izohlash mumkin. Kech qolish hisobiga tormozlanish muhit 
sharoitiga moslashishda muhim ahamiyatga ega. M asalan: 0 ‘tloqda yurgan quyon 
och  bo‘ri uchun  shartli qo'zg'atuvchi hisoblanadi. Tajribasiz yosh bo‘ri quyonni 
ko‘rishi  bilan  unga tashianadi  va oradagi  m asofa kattaligi  sababli  quyon  qochib 
ulguradi.  Tajribali  bo‘ri  pisib  yotib  quyonni  iloji  boricha  unga  yaqinlashishiga 
imkon  berib,  masofani  yetib  olish  darajasiga  yetgandagina  quyonga  tashianadi. 
Kechikish  hisobiga  tormozlanish  hayotiy  tajrib a  asosida  yosh  ulg‘aygan  sari 
kuchayadi.

Download 13,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   243




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish