O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

Kinetokardiografiya -
 yurakning m exanik faoliyati natij asida, ko‘krak qafasini 
p a st  c h a sto ta li  teb ra n ish la rin i  q a y d   q ilish   u su li.  B u n in g   u ch u n   m axsus 
uzatkichlardan foydalaniladi. U lar m exanik tebranishlam i elektrik tebranishlarga 
aylantirib beradi. Kinetokardiografiya bir vaqtning o ‘zida chap va o ‘ng qorinchalami 
yurak sikli vaqtida davr jarayonlam i o ‘rganadigan usul hisoblanadi.
Elektrokimokardiografiya
  -   rentgen  apparati  yordam ida  yurak  ko‘lankalari 
harakatini qayd qilish usuli. Apparat ekrani yurak chegaralari sohasiga bo‘lmacha, 
qorincha yoki aortaga fotoelement q o ‘yiíib, ositsildograf bilan ulab qo ‘yiladi. Yurak 
harakatlanganda fotoelementningyorug‘ligi o ‘zgarib, ossilografda egri chiziq yozib 
olinadi. Shu yo‘l bilan yurak bo‘limlarini qisqarishi va bo‘shashishi uzluksiz yozib 
olinadi.
Ballistokardiogafiya.
 Q orinchalardan qon  shiddat bilan  otilib chiqishi  va uni 
yirik  qon-tom irlar  bo‘y!ab harakati,  tananing  tebranishiga  olib  keladi.  G o‘yoki
22i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tubdan o ‘q otilganda, o ‘qning oldinga harakati, qurolni esa orqaga siljishini eslatadi 
(ballisto -  o ‘qning otilishi).  Ballistokardiografiya  usuli  bilan yozib olingan  egri 
chiziq o ‘ziga xos bo ‘lib, yurak faoliyati bilan bog‘liq. BKG yozib olish bir necha 
usullari qoMIaniladi.
Dinamokardiografîya.
 Yurak faoliyatining mexanik o ‘zgarishlarini yozib olish 
usullaridan biri b o lib  hisoblanadi. Bu usulni Ye.B. Babskiy hamkasblari bilan ishlab 
chiqqan.  Y urakning ko‘krak qafasidagi  harakati  va qonni qon-tomirlarda siljishi 
natijasida, odam yotgan joyda nisbatan ko‘krak qafasi og‘irlik markazini o ‘zgarishini 
yozib  olish  usuli.  Tekshiriluvchi  m axsus  uzatkich  o‘matilgan  stolga yotqiziladi. 
Uzatkich m exanik tebranishlami elektrik tebranishlarga aylantirib beradi. Uzatkich 
tekshiriluvchining  ko‘krak  qafasi  ostiga  o 4matiladi.  Tana  og‘irlik  markazining 
o ‘zgarishi m axsus egri chiziqlarda ifodalanadi va yurak siklining barcha fazalarini 
aks  ettiradi.  B o ‘lmachalar  sistolasi,  qorinchalar  taranglashish  davri  va  qonni 
haydashi,  protodiastolik davr,  qorinchalam ing  bo‘shashishi  va  qon bilan to ‘lish 
davrlarini ifodalaydi.
Exokardiografiya
 (Exo KG) Ultra tovush yordamida yurakning mexanik faoliyati 
va tuzilishini qayd qilish usuli. Bunda ultra tovush, yuqori chastotali (2,25—3 m Gs 
gacha) shaklida odam tanasi orqali o ‘tib, asbob yordamida qabul qilinadi. Exosignal 
ossillograf ekranida ko‘rinadi yoki fotoplenkaga yozib olinadi. Yurak sikli fazalarida 
uning m exanik aktivligini  baholash  uchun  ExoKG  doimo  EKG  bilan bir vaqtda 
yozib olinadi.
Yurak ishlagan vaqtda har xil tovushlar hosil boMadi, bu tovushlami 
yurak tonlari 
deb ataladi. Auskultatsiya usuli bilan ko ‘krak qafasining chap tomonidan 2 ta tonni 
eshitish  m umkin.  I  ton (sistolik)  va  II  ton  (diastolik).  Bu tonlaming hosil  boMish 
mexanizmlari yuqoridaaytib o'tildi.  T onlam i  eshitishda  bir-  biridan  farqi  shuki: 
birinchi  ton  sistola  vaqtida  hosil  boMadi,  ikkinchi  ton  diastolaning boshlanishida 
hosil boMadi. Birinchi ton bo‘g‘iqroq eshitiladi, lekin davomiyroq, ikkinchi ton esa 
jarangli  lekin  qisqa davom  etadi.  Birinchi ton bilan  ikkinchi  ton orasidagi  pauza, 
ikkinchi ton bilan keyigi birinchi ton orasidagi pauzadan qisqaroq boMadi.
E lektron  apparatlam i  q o ‘llash  yordam ida  yurak  tonlarini  o ‘rganish  yanada 
o s o n la s h a d i.  B u n in g   uchun  k o ‘k ra k   q afasin i  yurak  jo y la sh g a n   soh asig a 
kuchaytirgichlarga ulangan maxsus m ikrofon ulab qo'yilsa, yurak tonlarini qayd 
qilish m um kin boMadi. Yozib olingan egri chiziq