O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

spesifik (maxsus)
va 
nospesifik (g'ayri maxsus) yadrolar
degan ikkita 
katta guruhga ajratishni taklif etdi. Bunda talamus yadrolaridan katta yarim 
sharlar po ‘ stlog ‘ iga boruvchi tolalar oxirlarining morfologik xarakteristikasi 
va shu yadrolar ta ’sirlanganda yarim sharlar po‘stlog‘idagi elektr faolligi 
o'zgarishlarining elektrofiziologik xarakteristikasi asos qilib olindi. Spesifik 
yadrolardan boshlanuvchi tolalar -
talamusning spesifik yo ‘llari
katta 
yarim sharlar po‘stlog‘ining 3-4 qavatida tugab, sensor va assotsiativ 
zonalarning chekli m iqdordagi hujayralarida sinapslar hosil qiladi. 
Nospesifik yadrolardan boshlanuvchi tolalar -
talamusning nospesifik
yo ‘liar
katta yarim sharlar po‘stlog‘ining turli qismlarida bir talay tarmoqlar 
beradi va yarim sharlar po‘stlog‘ining turli qismlarida bir talay neyronlami 
qo‘zg‘alishjarayoniga tortadi. Talamusning spesifik yadrolari katta yarim 
sha rlar p o ‘s tlo g ‘ining m uayyan q ism larig a b ev o sita b o g ‘langan. 
Talamusning nospesifik yadrolari esa signallarni k o ‘pincha p o ‘stloq 
ostidagi yadrolarga o ‘tkazadi, bu yadrolardan esa impulslar yarim sharlar 
po‘stlog‘ining turli qismlariga bir y o ia kiradi.
M orfologik m a’lum otlarga yarasha o ‘tkazilgan elektrofiziologik 
tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, spesifik yadrolar ta ’sirlanganda katta yarim 
sharlar p o ‘stlog1 ining faqat cheklangan qism laridagi elektr faolligi 
o ‘zgaradi, y a ’ni birlamchi javoblar kelib chiqadi (G.Jasper). Nospesifik 
yadrolarning ta ’sirlanishi esa elektr faolligiga ta ’sir etadi, y a ’ni katta 
yarim sharlar p o ‘stlog‘ining keng sohalarida «faollashish reaksiyasi»ni 
vujudga keltiradi.
Talamusning spesifik yadrolari ta ’sirlanganda katta yarim sharlar 
p o ‘stlog‘ida yuzaga chiqarilgan potensialning m aydonga keladigan la­
tent davri atigi 1-6 
m/sek,
holbuki talam usning nospesifik yadrolari 
ta ’sirlanganda yarim sharlar p o ‘stlog‘idagi elektr faolligi o ‘zgaradigan 
latent davr 10-50 
m/sek.
Bu holda latent davm ing shunday uzoq davom 
etish i ta la m u sn in g n o sp e sifik y a d ro la rid a n k a tta y a rim sh a rla r 
p o ‘stlog‘iga boradigan y o ‘lda ketm a-ket ulangan neyronlar va sinapslar 
k o ‘pligidan guvohlik beruvchi salmoqli dalil hisoblanadi.
134

---

Talamusning spesifikyadrolari.
Talamus yadrolarining bu funksional 
sistemasi ikkita guruhga: 
ко ‘chiruvchi yadrolar
(talamus relelari) va 
a sso tsia tiv y a d ro la rg a
b o ‘linadi. B u guruhlar o ‘rtasid ag i tafovut 
shundan iboratki, к о ‘chiruvchi har bir yadro (rele) ga muayyan sensor 
trakt (ko‘ruv, eshituv, lemnisk, spinotalam ik va boshqa traktlar) dan 
impulslar keladi. Assotsiativ yadrolarga esa nerv sistemasining boshqa 
bo‘limlaridan bevosita emas, balki talamusning ko‘chiruvchi yadrolaridan 
impulslar keladi. Shunday qilib,, talam usning o ‘zida qayta ishlangan 
axborot assotsiativ yadrolarga kiradi
Asosiy 
ко ‘chiruvchi yadrolar
oldingi (dorzal, ventral va medial), 
ventrolateral, ortki ventral (lateral va medial) ham da tizzasim on (lateral 
va medial) tanalardan iborat.
Lateral tizzasimon tana
k o ‘ruv signallarini k o ‘chiruvchi yadrodir. 
Bu yadroning neyronlariga oldingi to ‘rt tepalikning birlamchi k o ‘ruv 
markazlaridan impulslar keladi. Lateral tizzasimon tana neyronlarining 
o ‘siqlari katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining k o ‘ruv zonasiga boradi.
M edial tizzasimon tana
eshituv y o ‘lining к о ‘chiruvchi yadrosidir. 
Bu yadroning neyronlariga orqadagi to ‘rt tepalikning birlamchi eshituv 
markazlaridan impulslar keladi. M edial tizzasimon tana neyronlarining 
o ‘siqlari katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining eshituv sohasiga boradi.
Uzunchoq miyadagi Goll va Burdax yadrolaridan boshlangan tolalar 
(lemnisk y o ‘llari) va orqa miya bilan talamus o ‘rtasidagi y o ‘l orqali, 
shuningdek, uchik nerv yadrolaridan boshlanuvchi tolalar orqali talamusga 
k elu v ch i im p u lsla r te ri, y uz tan a va q o ‘l-oyoq re se p to rla rid a n , 
proprioreseptorlardan axborot olib keladi. Bu axborot talamusning