O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

orki ven­
tral yadrosiga keladi.
Bu yadroning neyronlari oladigan axborotini katta 
yarim sharlar po‘stlog‘ining orqadagi markaiziy pushtasi - somatosensor 
sohasiga ko‘chiradi. Ortki venral yadroga ta’m bilish reseptorlaridan ham 
impulslar keladi. Visseroreseptorlardan keladigan impulslar ham ortki medial 
ventral yadroga kiradi. Bu adashgan nerv qorin va chanoq nervlari 
ta ’sirlanganda ortki ventral yadroda yuzaga chiqarilgan potensiallami 
tekshirib aniqlangan (R.A.Durinyan). Miyachadan impulslar ventrolateral 
yadroga kiradi, uyerdan katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining oldingi markaziy 
pushtasiga, y a’ni motor zonasiga boradi. B a’zi m a’lumotlarga qaraganda, 
talamusning oldingi у adrolariga
visseroreseptorlardan va qisman hid biluv 
reseptorlaridan ham im pulslar keladi. Im pulslar talam usning oldingi 
yadrolaridan katta yarim sharlaming limbik sohasiga boradi.
Reseptorlaming muayyan guruhlaridan impuls oluvchi neyronlarning 
talamus yadrolaridagi joylashishi turli usullar bilan tekshirilgan.
135

---

J.D yusser de-B arren m aym unlar ustida tajribalar qilib, talam us 
yadrolarining ayrim qismlariga strixnin eritmasini ingichka ignada yubordi 
va shundan keyin gavdaning teri yuzasidagi turli qismlarda sezuvchanlik 
o ‘zgarishini tekshirdi. Strixnin eritmasi qaysi joyga yuborilishiga qarab, 
g o h y u z s o h a sid a , g o h o ld in g i y o k i k e y in g i o y o q la r so h a sid a
sezu v ch an lik o rtish in i 
(g ip e re ste ziy a
k elib c h iq ish in i) an iq lad i. 
S ezuvchanlik gavdaning ayniqsa qaram a-qarshi tom onida k o ‘proq 
buziladi. V.Mauntkastl va E.Xenneman talamus orki ventral yadrosining 
turli qism lariga yupqa elektrodlar kiritib, gavdaning turli qism lari 
ta’sirlanganda yuzaga chiqarilgan potensiallami qayd qilishdi. Gavdaning 
turli sohalaridagi resep to rlard an keluvchi im p u lslar ortki ventral 
yadroning turli qismlariga kirishi mushuk, quyon va maymunlar ustidagi 
tajribalardan ko‘rsatib berildi. Boshning yuz qismi va oldingi oyoqlar, 
ayniqsa distal qismlari (m aym unlam ing barmoqlari) sezuvchanligining 
talamusdagi vakillik sohasi tana va keyingi oyoqlar sezuvchanligining 
vakillik sohaga qaraganda kengroq. Buning m a’nosi shuki, yuz va oldingi 
oyoqlarning reseptorlaridan impuls oladigan neyronlar tana va keyingi 
oyoqlarning reseptorlaridan axborot oluvchi neyronlarga qaraganda 
ancha k o ‘proq. Gavda ayrim qismlarining yadrodagi vakillik sohalari 
qat’iyan chegaralangan m aydonlar b o ‘lmay, qisman bir-birini qoplaydi. 
G avdaning tegishli qism idagi ekstroreseptorlardan signal oladigan 
neyronlar yadroning qaysi qismlari bo‘lsa, visseroreseptorlardan impuls 
oluvchi zonalar ham о ‘sha qism larida ekanligi yuzaga chiqarilgan 
potensiallar usuli bilan k o ‘rsatib berildi.
Eksteroreseptorlar bilan visseroreseptorlardan keluvchi impulslar shu 
tufayli o ‘zaro ta ’sir etishi mumkin. Aks etgan og‘riqlar ham shu bilan 
izohlansa kerak. Bu og‘riqlar shundan iboratki, muayyan ichki a ’zodagi 
patalogik jarayonda visseroreseptorlardan keluvchi impulslar oqimi o ‘sha 
a ’zo ustidagi teri yuzasida sezuvchanlikning buzilishiga sabab b o ‘ladi.
Gavdaning turli qismlari ta ’sirlanayotgani haqidagi signallami qabul 
qiluvchi talamik neyronlardan impulslar katta yarim sharlar po ‘ stlog‘ idagi 
somatosensor sohaning turli qismlariga kiradi, bu zonada teri va muskul- 
b o ‘g ‘im resepsiyasining vakilligi ham muayyan fazoda taqsimlangan 
boiadi.
K o‘z to ‘r pardasining turli qismlaridagi reseptorlaridan impuls oluvchi 
neyronlarning fazoda bir qadar chegaralanganligi lateral tizzasimon tanada 
ham qayd qilinadi. K ortiy a ’zosining turli qismlaridagi reseptorlardan 
im p u ls o lu v c h i n e y ro n la rn in g fa z o d a s h u n in g d e k , b ir q a d a r 
chegaralanganligi medial tizzasimon tanada ham kuzatiladi.
136

---