O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

X y o k i S ty u a r t P r a u e r
f a k t o r
Glikoprotesid. К vitamini ta’sirida jigarda hosil 
b o ‘ladi. V ila va IX a faktorlari bilan aktivlashadi. 
Ilni II a faktorga avlantiradi
X I yoki
t r o m b o p l a s t i n i n g
p la z m a d a g i
o ‘t m is h d o s h i.
Giikoproteid. Jigarda hosil bo‘ladi deb taxmin qilinadi. 
XII a faktori, kallikreinning yuqori molekulali 
kininogen bilan birgalikdagi ta ’sirida aktivlashadi
X II y o k i X a g em a n
f a k t o r i
2"-
Oqsil. Endotelial hujayralarda, leykotsitlarda, 
makrofaglarda hosil bo'ladi, degan taxmin bor. 
Manfiy zaryadli yuza, adrenalin, kalikreinlar ta’sirida 
aktivlashadi. Protrom binaza hosil b o 'lish tashqi va 
ichki mexanizmlari jarayonlarini ishga tushiradi. XI 
faktor va prekallikreinni aktivlashtiradi
X III yok i
fibrin stab illovch i faktor
( F S F ), fib r in a z a
Globulin. Fibrm obiast va m egakariotsitlarda 
sintezlanadi. Fibrinni stabil holga keltiradi
F la tc h e r fa k to r i y o k i
p r e k a l l i k r e i n
Oqsil. XII faktomi, llazminogen va yuqori molekulali 
kininogennni aktivlashtiradi
F itsje r a ld fa k to ri y u q o ri
m o le k u la li 
k in in o g e n
(Y u M K )
To‘qimalarda hosil bo'ladi. Kallikrein ta’sirida 
aktivlashadi, XII, XI faktorlarni va fibrinolizni 
aktivlaydi

---

Plazma faktorlarining aktivlashuvi asosan proteoliz natijasida, peptid 
in g ib ito ri a jra lib k e tis h i h is o b ig a a m a lg a o sh a d i. F a k to rn in g
aktivlashganligi uning raqamiga «а» qo‘yish orqali belgilanadi (11a, Va, 
V ila faktor va h.k.). Plazma faktorlari 2 guruhga bo‘linadi: К vitam in ga 
b o g iiq va К vitam in ga b o g iiq boim agan.
Qon ivishi plazm a faktorlarining k o ‘plari jigarda hosil b o ia d i. 
Ayrimlarining sintezlanishi uchun organizmga o‘simlik oziqlari tarkibida 
tushadigan m odda va ichak mikroflorasi tomonidan sintezlanadigan К
vitamin zarur (II, VII, IX, X).
Qon ivish faktorlarining yetishmovchiligi yoki aktivligining pasayishi 
patalogik qon ketish holatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Bunday 
h o la tla r jig a rn in g chuqur d eg en erativ k a sallik larid a, К v itam in i 
yetishmasligida namoyon bo ia d i. К vitamin yog‘da eruvchi vitamindir. 
Shuning uchun ham ichakda yog‘ so iilish i buzilganda, organizmda К
vitamini yetishmovchiligi kelib chiqishi mumkin. Antibiotiklar bilan ichak 
mikrofloralari oidirilganda esa vitamin К ning endogen yetishmovchiligi 
paydo b o ia d i. Ayrim plazm a faktorlarining irsiy yetishm ovchiligi 
kuzatiladi. Bunga gemofiliya kasalligi misol b o iish i mumkin.
Trom botsitlar tarkibidagi qon ivishida ishtirok etuvchi m oddalar 
trom botsitar yoki qon plastinkasi faktorlari deb ataladi.
Xuddi shunday m oddalar eritrotsitlar, leykotsitlar tarkibida ham 
mavjudligi aniqlangan. Mos kelmagan qon quyilganda, ona va bola 
o ‘rtasida rezus kelishmovchilik b o ig a n d a ko‘p eritrotsitlar parchalanadi 
va qon ivishi faktorlari plazmaga chiqarib yuboriladi, natijada tomirlarda 
qon ivib qolishi mumkin.
A ntigenlar bilan stim ulyatsiyalanganda m onotsit va m akrofaglar 
trom boplastin oqsilining bir qismi apoprotein III ni ishlab chiqaradi. 
Shu hujayralar К vitam inga b o g iiq b o ig a n II,VII, IX, va X faktorlam i 
ham ishlab chiqaradi. K o‘pgina yuqum li kasalliklarda ham tom irlarda 
qon ivib qolish hollari kuzatiladi, bunga sabab leykotsitar faktorlarni 
qonga chiqib ketishidir. Hozirgi paytda qon ketishini to ‘xtatishda ikkita 
m ex an z m is h tiro k e ta d i. Q o n -to m ir tro m b o ts ita r g e m o sta z va 
kaogulyatsion gemostaz.