Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС

ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ

“ИҚТИСОДИЁТ” КАФЕДРАСИ

“Корхона иқтисодиёти ва иновацияларни бошқариш” фанидан

ЯКУНИЙ НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

Тузувчи: и.ф.н.,доц. Д.Ш.Бабабекова_____________

ТОШКЕНТ-2020


7-Вариант

1. 
   Бозор муносабатлари шароитида давлат ва корхоналар ўртасидаги муносабат.
   
2. 
   Корхонанинг ички ва ташқи муҳити.
   
3. 
   Жорий режа - корхона фаолиятининг асосий ҳужжати сифатида.
   

1. Bozor munosabatlari sharoitida davlat va korxonalar o’rtasidagi munosabat.
Zamonaviy iqtisodiyot o'zaro ta'sir natijasidir bozor mexanizmi, davlat tomonidan tartibga solish elementlari va ijtimoiy kuchlarning ta'siri. O'zaro ta'sirning shakllari va ko'lami, sohalar bozor, davlat va jamiyatning iqtisodiyotdagi ta'siri o'zgaradi jamiyat, fan, bilim va texnologiyalarni rivojlantirish. An'anaga ko'ra, iqtisodiy tadqiqotlarda katta o'rin iqtisodiy rolning maqbul muvozanatini aniqlashga tayinlangan davlat va bozor. Olimlar tutishga qodir bo'lgan holatlarda iqtisodiyotning o'ziga xos xususiyatlari va rivojlanish tendentsiyalari tarixiy bosqich, haqida tizimli g'oyalar ta'sir o'tkazish shakllari va usullari to'g'risida davlat va bozor o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik davlatni davlatga olib borishga imkon beradigan, iqtisodiyotdagi davlat samarali iqtisodiy siyosat. Vaqt o'tishi bilan davlat iqtisodiyot o'zgaradi va hukumat siyosati samarasiz bo'lib qoladi. Bu yangi tadqiqotlarni o'tkazishni shoshilinch holga keltiradi. Natijada, bir nechta tamoyillarni turli yo'llar bilan shakllantiruvchi asosiy ilmiy maktablar davlat va bozorning o'zaro ta'siri.

XV asrning so'nggi uchdan birinchisi. qabul qilingan yo'nalish bor edi italyancha merkante - savdogar so'zidan "merkantilizm" nomi, savdogar. Merkantilistlar maktabi vakillari oqlanishdi ostida davlatning iqtisodiyotga faol aralashuviga bo'lgan ehtiyoj buni ular, avvalambor, savdo va pul muomalasini angladilar. Faqat davlatning yordami bilan boylikning o'sishini ta'minlash mumkin edi pul to'plash shakli. Boylikning asosiy manbai edi muomala sohasi, savdo. Qonun bilan davlat mamlakatda oltin va kumushning to'planishiga hissa qo'shdi. shuning uchun dastlabki bosqichda davlat pul harakatini faol nazorat qilib turdi va xazinani to'ldirish uchun soliq siyosatini olib bordi.

Keyingi bosqichda (16-asrning ikkinchi yarmi - 17-asr) ta'sir davlat tovarlarning harakatlanishiga qadar kengaytirildi. Davlat tovarlarni chegaradan olib o'tishni tartibga solib, tayyor mahsulotni eksport qilishni rag'batlantirdi mahsulotlar va ularning chet eldan ichki bozorga kirishini cheklash. Ichki bozorni xorijiy tovarlardan protektsionizm siyosati massani ko'paytirish maqsadida yuqori darajada qayta ishlangan mamlakatda pul, o'zlarini himoya qilish bilan birga ishlab chiqarish korxonalari (zamonaviy ma'noda ishlab chiqarish tarmoqlari) chet el bilan raqobatdan ishlab chiqaruvchilar va ularning rivojlanishini rag'batlantirgan. Ikkinchi yo'nalish milliy kompaniyalarning faol protektsionizm siyosati mavjud edi savdoning kengayishini qo'llab-quvvatlashdan iborat bo'lgan tashqi bozorlar vositachilik savdosi shaklida tashqi bozorlarga kapital. Mahsulotlari ishlatilgan korxonalarni tashkil etish rag'batlantirildi tashqi bozorlarda talab, monopol savdo kompaniya, navigatsiya va flotga yordam berildi mustamlakalar bozorlaridagi monopol mavqe.

Hukumat uchun mo'ljallangan ko'plab vositalar bizning davrimizda merkantilistik siyosatdan faol foydalanilmoqda. Ularning ichida shu jumladan tovarlarni olib kirish va olib chiqish uchun bojxona to'lovlari, hozirda mavjud bo'lgan naqd pul va savdo balanslari mamlakatning to'lov balansiga o'tkazilib, qiymatga ta'siri kredit foizlari. Merkantilizmning davlat siyosati, garchi bunday bo'lmasa ham iqtisodiy o'sishni ustuvor yo'nalish sifatida ta'minlash nafaqat miqdoriy o'sish uchun qulay muhit yaratdi yalpi ichki mahsulot, shuningdek rivojlanishi uchun sharoit yaratdi va o'sha paytdagi ilg'or texnologiyalar va mahsulotlarni joriy etish. u mato va paxta matolarini ishlab chiqarish. Uchun asos tayyorladi qo'lda ishlab chiqarishdan mashina ishlab chiqarishga o'tish.

Jarayonni joylashtirish uchun sharoitlar yaratildi kapitalning dastlabki to'planishi. Davlat tomonidan tartibga solish bozorning paydo bo'lishi, kengayishi va mustahkamlanishiga hissa qo'shdi tadbirkorlarning pozitsiyalari, ularni raqobatdan himoya qildi xorijiy sotuvchilar. Bozor to'yinganligi va pozitsiyalar kuchayganligi sababli tovar ishlab chiqaruvchilar, pul va tovarlar harakatining cheklanishi, rivojlanishni ta'minlashdan tortib, davlat tomonidan belgilanadi to'siqqa. Bozorlar kuchayib, davlatni almashtirishga qodir bo'ldi iqtisodiyotni tartibga solishda. Tadbirkorlar boshlang'ich nomini tuzdilar kapital va endi ular harakat erkinligiga muhtoj edilar. Tarixiy iqtisodiy rivojlanishning ushbu bosqichi shartlari g'oyalarni engishga olib keldi merkantilizm. Shuning uchun fiziokratlar maktabi vakillari ilgari surdilar laisser faire printsipi, aralashmaslik printsipi.Bu iqtisodiy doktrinadir, unga ko'ra davlat iqtisodiyotga aralashish minimal bo'lishi kerak. Birinchi uni savdo bilan bog'liq holda aylantiring. Nuqtadan davlatning asosiy tashvishi fiziokratlarning fikri, deb atalmishlarni himoya qilish uchun bo'lishi kerak tabiiy huquq, uning asosini xususiy mulk tashkil etadi.

2. Korxonaning ichki va tashqi muhiti.

Korxona muhiti - "boshqarib bo'lmaydigan" kuchlar to'plami, ular bilan firmalar va o'z faoliyatini rivojlantirishlari kerak.

Korxona muhiti mikro muhit va makro muhitdan iborat. Mikro muhit (ichki muhit) firmaning o'zi bilan bevosita bog'liq bo'lgan kuchlar bilan ifodalanadi, chunki u uning ichida shakllanadi. Mehnat, texnologik, iqtisodiy omillar majmui sifatida korxonaning ichki muhiti tashqi muhitga qaraganda ancha boshqariladigan va tartibga solingan. Korxonaning ichki muhiti korxonaning texnik va tashkiliy sharoitlarini belgilaydi va boshqaruv qarorlarining natijasidir. Korxonaning ichki muhitini tahlil qilishdan maqsad uning faoliyatining kuchli va zaif tomonlarini aniqlashdir, chunki tashqi imkoniyatlardan foydalanish uchun kompaniya ma'lum ichki salohiyatga ega bo'lishi kerak. Shu bilan birga, tashqi tahdid va xavfni kuchaytirishi mumkin bo'lgan zaif tomonlarni bilishingiz kerak.

Ichki muhit elementlari: ishlab chiqarish, kadrlar, menejmentni tashkil qilish, marketing, moliya, madaniyat va imidj

Makromuhit (tashqi muhit) mikromuhitga ta'sir etuvchi kuchlar (demografik, iqtisodiy, tabiiy, texnik, siyosiy va madaniy tabiat omillari) bilan ifodalanadi. Bundan tashqari, makro muhit korxonaning mijozlar, etkazib beruvchilar, vositachilar, raqobatchilar va aloqa auditorlari bilan munosabatlarini o'z ichiga oladi.

Jamiyatdagi iqtisodiy holat pul resurslarining mavjudligi darajasiga, qo'yilgan kapitaldan foizlar miqdoriga, xomashyo va materiallar narxlariga va boshqa ko'p narsalarga ta'sir qiladi.

Siyosiy omillar mamlakatdagi hukmron partiyaga, prezident siyosatiga, jangovar harakatlar mavjud yoki yo'qligiga va boshqalarga bog'liq.

Madaniy muhit - uning asosiy elementlari ta'lim, madaniyat, axloqiy me'yorlar, diniy an'analardir.

Korxonaning tashqi muhiti bu korxona faoliyatidan mustaqil ravishda vujudga keladigan va unga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan barcha sharoit va omillardir. Tashqi omillar: to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiluvchi omillar (bevosita atrof-muhit) - korxona faoliyatiga bevosita ta'sir qiladi: resurs etkazib beruvchilar, iste'molchilar, raqobatchilar, mehnat resurslari, davlat, kasaba uyushmalari, aktsiyadorlar (agar korxona aktsiyadorlik jamiyati bo'lsa) .

Bilvosita ta'sir etuvchi omillar (makro muhit) - korxona faoliyatiga bevosita ta'sir qilmaydi, ammo ularni hisobga olish to'g'ri strategiyani ishlab chiqish uchun zarurdir. Siyosiy (davlat siyosatini amalga oshirish usullari), iqtisodiy (inflyatsiya, bandlik, mehnat unumdorligi va boshqalar), ijtimoiy (aholi, mentalitet), texnologik (fan va texnikaning rivojlanishi).